ALDATMA PSİKOLOJİSİ

“Güven” duygusunun insan ilişkilerinde, ilişkinin dinamiklerini oluşturan diğer faktörlerden ayrı bir yeri vardır. Birisine duyulan güven, hayatın akışında var olan şeylerin nasıl bir şekilde olduğu ve olacağına dair duyulan güvenden çok daha farklıdır.

Birisine güvendiğinizi söylemeniz, aslında o kişiye, sizin beklentilerinizi karşılayacağını ve ummadığınız fikirleri size yansıtmayacağını düşündüğünüzü söylemekle aynı şeydir. Sarfettiğiniz ya da sarfedeceğiniz bu cümleye felsefik bir açıdan yaklaşırsak eğer aslında ne kadar da “Normatif” bir cümle olduğunu yani kişinin bir ilişkinin nasıl olması gerektiğini düşündüğünü açıklayan bir cümle olduğunu görürüz.

Yaşadığımız her türlü kişisel ilişki, kontakt kurduğumuz her bireyin ne kadar güvenilir olduğunu ortaya çıkarır. Haliyle de bir yabancıya duyduğumuz güvenle, yakınımıza duyduğumuz güven arasında birtakım farklılıklar olur. Bir yabancıdan umduğumuz, nezaketle sınırlı kalabilirken, yakınımızdan umduklarımızın potansiyeli daha yüksektir ve ilişkideki yakınlık arttıkça beklentilerimiz yani duyduğumuz güven bir o kadar artar.

İlişki yaşadığımız insanla olan karşılıklı beklentilerimizin farklı veya dengesiz olması ciddi sorunlara yol açar. Aynı şekilde ilişkideki alma-verme dengesinin bozulması da ilişkinin felaketle sonuçlanmasına neden olabilir niteliktedir.

İlişki yaşadığınız insanın beklentilerinizle uyuşmayan minör hatalar yapması sizin güveninizi tamamıyle kırmaz. Ama bu hatalar devam ettikçe bir zaman sonra o kişiye artık güven duymadığınızı fark edersiniz.

Çoğu ilişkideki en büyük beklenti -ilişkiden kastettiğimiz dostluk, arkadaşlık, sevgililik, evlilik vb.- karşılıklı sadakattir. Bu beklenti karşılanamadığı zaman, ihanete uğrayan kişinin sadece aldatan kişiye karşı değil, çevresindeki birçok insana karşı inancı zedelenir. Bu yüzden de, ihanete uğramak kişinin sadece hayalkırıklığı uğramasına neden olmaz aynı zamanda kişinin yakınlarına karşı güven problemi yaşamasına ve bununla birlikte bazı psikolojik sorunlar yaşamasına neden olur.

Peki bir insan neden aldatır veya aldatılır ?

Bir kez aldatan her zaman aldatır mı?

Aldatılan insan aldatılmayla nasıl baş edebilir?

Aldatan kişi nasıl bir psikoloji içindedir?

Aldatmaya karşı bilimin bakış açısı nedir? Buna dair yapılmış çalışmalar bizlere neler anlatıyor?

Hassas bir konu olduğu için yazımdaki her cümlenin bilimsel verilerin ışığında hazırlandığını, bu fikirlerin bana ait olmadığını ve bu yazının bir derleme yazısı olduğunu sizlere baştan hatırlatmak istiyorum.

Hazırsanız hemen başlayalım 🙂

Bir İnsan Neden Aldatır?

Günümüz dünyasına göz attığımız zaman bazı medya paylaşımlarının aldatmayı normal bir durum gibi gösterdiği göze çarpar. Fakat konuya girmeden önce söylemek istediğim ilk şey aldatmak kesinlikle normal bir durum değildir. Aldatan kişi, yaşacağı ilişkinin gizli olmasının getirdiği bir etkiyle ilişkiye başlar. Fakat, eğer aldatmak normal bir durum olsaydı, gizlilik gibi bir durum söz konusu olmazdı. Aldatmak kişinin ilişkisinde ya da kendinde bir eksiklik, bir boşluk duyduğunun göstergesidir. İlişki süresince ilişki dışı yaşanmışlıkların olması, aldatan kişinin ilişkiye dair bir umudu kalmadığını ve ilişki içinde olduğu insana karşı saygısını kaybettiğini ortaya çıkarır.

İhanet, depresyon, aile içi şiddet gibi problemler yaşamaktan kaynaklanabilir. Fakat ihanet etmenin nedenlerini kategorize edersek aldatma psikolojisini daha iyi kavrayabiliriz.

1) Birey kaynaklı Sorunlar

Kişiyi kişi yapan faktörler onun aldatmaya meyilli olup olmadığını ortaya koyar.

⦁ Cinsiyet: Erkekler, kadınlara oranla daha yüksek değerlerde testosteron salgıladıkları için aldatmaya daha meyillidir ve yapılan anketlerde de erkeklerin aldatma yüzdesinin daha büyük olduğu görülür. Fakat bu durum belirli yaş grupları arasında değişkenlik gösterebilir. Chicago Üniversitesi’nin 2010-2016 yılları arasında yürüttüğü anket çalışmasının sonuçlarına göre, 30’lu yaşlarındaki kadınların %13’ü erkeklerin ise %20’si, 30 yaş altındaki evli kadınların ise %11’i, erkeklerin ise %10’u eşlerini aldatmıştır.
⦁ Kişilik özellikleri: Vicdanen zayıf insanların aldatmaya daha meyilli olduğu belli başlı çalışmalarca desteklenmiştir.
⦁ Dini İnançlar ve İdeoloji: Dindar insanların kuralları daha katı olduğu için dindar olmayan insanlara oranla aldatmaya daha az meyillidirler.
⦁ Kişinin kendini kontrol etme yeteneğinin zayıf olması onu aldatmaya daha meyilli kılar.
⦁ Kişiliğinde bencillik barındıran bir insan, yeni bir macera arama düşünmesiyle aldatmaya daha sıcak bakar.
⦁ Fiziksel ya da duygusal gerekli ilgiyi göremediğini düşünen insanlar aldatmaya bir adım daha yakındır.
⦁ Güven problemleri yaşayan, aldatılmış veya aldatıldığını düşünen insanın aldatma potansiyeli daha yüksektir.
⦁ Queensland Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmaya göre, Oksitosin ve vazopressinin spesifik genlerini kodlarında taşıyanların aldatma ihtimali daha yüksektir. Bu spesifik geni taşıyan erkeklerin %40’ı kadınların %62’si daha önce ilişki yaşadıkları insanları aldatmışlardır.

2) İlişkiyle ilişik sorunsallar

İlişkinin bulunduğu boyut, ilişkinin dinamikleri kişiyi tatminsizliğe iterse kişi aldatmaya yönelebilir. Bu tarz sebeplerden dolayı aldatan insanlar, tatmin oldukları bir ilişki içinde oldukları zaman aldatma yönelimleri azalmaktadır. O yüzden, şunu anlayabiliriz ki “Her aldatan her zaman aldatmayabilir”.

İlişkideki yaşanmışlıkların yetersiz gelmesi, kişilerin taban tabana zıt karakterler olması aldatma riskini arttırır. Ayrıca, kültürel farklılıkların aşırı olması, eğitim düzeylerinin farklı olması da bu riski arttırır.

3) Spesifik durumlara bağlı nedenler

Bir insan aldatma potansiyeli taşımasa da, ilişkisinde mutlu da olsa birtakım çevresel faktörlerden dolayı ilişkide olduğu kişiyi aldatabilir. Özellikle fiziksel temasın fazla olduğu iş ortamları ya da kişisel problemlerin konuşulduğu iş ortamları aldatma potansiyelini yükseltebilir.

3400 kişinin katıldığı bir anket çalışmasının sonuçlarına göre, insanların %90’ı aldatmanın kabul edilemez olduğunu düşünse de, bu insanların arasındaki bir grup aldatabileceklerini düşündükleri için daha önce hayatlarındaki insanlara ihanet etmişler ve içlerinden bazıları da ihanet etmeye devam edebileceğini belirtmiştir.

Aldatan İnsanlar Nasıl Hissediyorlar ?

Aldatan insan ilk başta aldattığı için pişmanlık duysa da, bir süre sonra bir nevi kognitif hilelerle kendini kandırmaya başlar. Bu koginitif kandırmanın altında yatan sebep aldatan kişinin kendini daha iyi hissetmeye çabalamasıdır. Bu koginitif kandırmanın adı da “Bilişsel Ahenksizlik”tir. Bu teoriye göre, kişi uygun olmadığını düşündüğü bir şey yaptığı zaman, bu uygunsuz hareketin zararlarını minimalize etmeye çalışır. Aslında günlük hayatımızda çok sık karşılaştığımız bir teori. Çünkü, aynı şeyi sigara ve alkol kullanan insanlarda da görürüz. Bu zararlı maddeleri kullanan kişiler bu maddeleri ona zarar veremeyeceği kadar az kullandığını iddia eder. Bu maddeler üzerinden bir başka örnek verecek olursak, bu maddeleri kullanan kişiler ailelerinde uzun yıllar bu maddeleri kullanıp 80-90 yaşına kadar yaşamış aile yakınlarını örnek gösterirler.

Bilişsel ahenksizliğin aldatmayla ilişkisine dair yapılmış bir çalışmadan bahsetmek büyük ihtimalle yerinde olacaktır.

Bilim insanları, bir çalışmada 4 laboratuvar deneyi düzenleyip her birine sadık ve sadık olmayan insanları yerleştirdiler ve bu çalışmada araştırmacılar katılımcıların bir ilişki içindeyken, çekici bulduğu diğer insanlarla ve çekici başkalarıyla etkileşime girmeyi hafif bir aldatma şekli olarak kabul ettiler.Katılımcılardan yaşadıkları geçmiş bir ilişki hakkında düşünmeleri ve daha sonra bu ilişkideyken ilgilerini çeken ilişki dışı birilerini düşünmeleri istendi.Katılımcılara, diğer katılımcılara oranla geçmişteki aldatma ortalamasının altında veya üstünde olduklarını düşünmeleri için “yanlış geribildirim” verildi. Buradan hareketle elde edilen sonuçlar neticesinde, kendini sadakatsiz hisseden katılımcılar “sadık” durumdaki katılımcılardan daha olumsuz duygulara kapılıp aldatıcılıklarını küçümsemeye başladılar.

Peki Aldatma Olarak Kabul Ettiğimiz Durum Nedir?

Masum bir flörtleşmeyle, ciddi bir aldatma arasında ince bir çizgi vardır. Kimine göre ilişki dışında bir başkasıyla sosyal medya ve başka yollar aracılığıyla konuşmak aldatmak kabul edilirken, kimi için partnerin haberi olmadan gerçekleşen her eylem aldatmadır. Yani çoğu durum için belirttiğimiz kesinlik bu konuda var olamaz.

Aldatmaya Dair Bilimin Pek de Bahsetmediği Rakamlar

Pek de Bahsetmediği Rakamlar

Anket çalışmalarıyla desteklenmiş savlar olsalar da, pek çok kişi tarafından bilinmeyen gerçeklerden madde madde bahsetmek istiyorum.

⦁ Ekonomik olarak özgür olmadığınız bir ilişkide aldatma olasılığınız daha yüksektir. 2015 yılında yapılmış yaşları 18 ve 32 arasında dağılım gösteren 2800 kişinin katıldığı bir anket çalışmasında, ekonomik olarak tamamiyle eşine bağımlı olan insanlar aldatmaya daha meyilli. Bu oran erkeklerde %15 iken kadınlarda %5’tir.
⦁ Eşlerinden daha fazla para kazanan, evin gelirinin %70’ine kadarını sağlayan erkekler aldatmaya daha az meyilli. Bu oran %70’i geçtiği zaman işler değişiyor.
⦁ Amerikan Evlilik ve Aile Terapisi Derneği’nin yaptığı araştırmaya göre, erkeklerin %45’i kadınların %35’i evlilik dışı duygusal ilişki yaşadığını kabul ediyor. Bu veriler de ilişki dışı fiziksel ilişki yaşadığını kabul edenlerden %20 daha fazla.

Aldatılan İnsan Nasıl Bir Yol İzlemeli ?

İster aldatılan, ister aldatan olsun eğer bir insan ihanetle ilgili bir sıkıntı içindeyse, terapi veya psikolojinin en başarılı isimlerinin yazdığı kitaplardan yardım almalı.

KAYNAKLAR:

1. https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-superhuman-mind/201812/betrayal-can-only-happen-if-you-trust
2. https://www.psychologytoday.com/us/blog/more-chemistry/201403/why-people-cheat
3. https://www.scientificamerican.com/article/cheaters-use-cognitive-tricks-to-rationalize-infidelity/
4. https://theconversation.com/cheaters-use-cognitive-tricks-to-feel-good-about-themselves-20447
5. https://www.psychologytoday.com/intl/basics/infidelity
6. https://psychcentral.com/blog/dont-fall-for-infidelity/
7. https://lisagelman.com/blog/the-psychology-of-cheating/
8. https://www.psychologytoday.com/us/blog/anger-in-the-age-entitlement/201401/trust-and-betrayal