DÜNYA GERÇEKTEN DE HASSAS KALPLER İÇİN CEHENNEM Mİ? DETAYLARI İLE HSP
Johann Wolfgang Von Goethe
Eğer duyarlılığım olmasaydı gözlerim görseydi bile kör olurdum.
Öyle bir an olur ki yaşadığımız her şey ağır gelir. Sevdiğimiz, güvendiğimiz insanların bir hareketi bazen bizi alaşağı eder. “Niçin böyle davrandı ki?” diye düşünmekten kendimizi alıkoyamayız. Bazen olayları kıyaslama yoluna bile gideriz. “Aynı davranışı ben yapsam bambaşka bir tepki ile karşılaşırdım.” Bu cümle kafamızda dolaşıp durur. Çoğumuz için bu süreç, gelip geçici olsa da dünya nüfusunun yaklaşık %20’sinin sıkışıp kaldığı bir döngüdür aşırı hassaslık. Bu yazıda, sizlerle birlikte bu döngüde mahsur kalan hassas kalplerin derin dünyasına doğru bir yolculuğa çıkarak bu kişilerin yaşadıklarına ve hissettiklerine ışık tutmaya çalışacağız. Hazırsanız başlayalım.
Literatürdeki karşılığı Sensory Processing Sensitivity (SPS) olan Duyusal İşleme Hassasiyeti, kişilerin çevrelerinden aldıkları uyaranları -merkezi sinir sistemlerinin yapısından dolayı- bilişsel olarak daha ayrıntılı işlemelerine sebep olan genetik bir kişilik özelliğidir. Bu duruma sahip kişiler, High Sensitive Person (HSP) olarak isimlendirilir. Günlük hayatta bu özelliğe sahip insanlar; “hassas”, “duygusal” veya “alıngan” gibi çeşitli sıfatlar ile nitelendirilebilir; fakat bu sıfata sahip olan herkesi HSP olarak kabul etmek doğru olmaz. Bunun için detaylara inip aşırı hassas insanların kişilik özelliklerini incelememiz gerekmektedir.
Aşırı Hassas İnsanların Kişilik Özellikleri
Hassas kalpli insanların empati yetenekleri çok güçlüdür. Bazen söyledikleri bir sözü saatlerce düşünerek bu sözün uygunluğunu uzun süre zihinlerinde tartarlar. Hani bazen bir tartışma sonrasında yastığa başımızı koyduğumuzda “Keşke şunu da şöyle söyleseydim.” gibi cümlelerle kendimizi huzursuz ederiz ya… İşte, yaşadıkları his buna benzer. Yakın arkadaşlarının, ailelerinin, hatta bazen hiç tanımadıkları bir insanın üzüntüsüne ortak olurlar. Haliyle hassas insanlar, çevrelerindeki kişilerin de benzer şekilde davranışlarına dikkat etmesini bekler. Zengin iç yaşama sahip bu kişiler, eğer karşılarındaki kişi pek de düşünceli biri değilse yaşanılan olaylar üzerine çok fazla kafa yormaya başlar. Bu gibi durumlarda çevrelerinden yeterli destek alamazlarsa zamanla iç dünyalarına kapanıp depresyon ve anksiyete gibi çeşitli duygu durum bozuklukları yaşayarak kendilerine fiziksel ve psikolojik zararlar verebilirler.
Aşırı hassas kişiler çoğunlukla karasızdır. Bu karasızlıkların altında mükemmel olma düşüncesi yatar. Eğer mükemmel olurlarsa çevrelerine o kadar az zarar verecek dolayısıyla daha huzurlu olacaklardır. Aynı zamanda başkaları tarafından yargılanması durumu ve başkalarının yapacağı eleştiriler bir o kadar azalacaktır. Hissettikleri bu düşüncelerden dolayı da hassas insanlar, genellikle grup çalışması gereken sporlardan ve etkinliklerden uzak durma eğilimi gösterirler.
Aşırı Hassasiyet Ölçülebilir mi?
“Aşırı Hassasiyet Ölçülebilir mi?” sorusuna State Üniversitesinden Profesör Arthur Aron ve yazar eşi Elaine Aron sayesinde “Evet.” cevabını verebiliriz. Bu konu üzerine çalışmalar yürüten çift, 1997 yılında Yüksek Hassasiyetli Kişi Ölçeği(HSPS)’ni bilim dünyasına sunmuştur. Tutarlılığı ve geçerliliği yüksek olan bu test günümüzde de aktif olarak çalışmalarda kullanılmaktadır. Aşırı hassasiyet konusunda birçok çalışması ve kitabı bulunan çift, aynı zamanda SPS için kurdukları sitelerinde bu duruma sahip kişilere psikolojik destek vermektedir. Eğer aşırı hassas olduğunuzu düşünüyorsanız sitelerindeki kişilik testineburadan ulaşabilirsiniz.
Son olarak bir yanlış anlaşılmayı düzeltmek istiyorum. Hassas olmak kötü bir şey değildir. Hassas olmak hayatınızı cehenneme çevirmez, çevirmemeli. Hassas kişiler günümüzde kırılgan, saf ya da alıngan olmakla suçlanarak(!) sanki utanılması ya da düzeltilmesi gereken bir davranışmış gibi lanse ediliyor. Halbuki yapılan son araştırmalar; bize SPS’li kişilerin, beyinlerinin farklı bölgelerinde daha fazla nöral aktivasyon sergilediğini gösteriyor. Bu kişilerin yüksek empati yetenekleri ile yüksek motor kontrolleri, yüksek bilişsel işlem kabiliyeti ve detaylara karşı daha dikkatli olmaları bilimsel olarak da kanıtlanmış. Hal böyle iken karşılarındaki kişiden duyusal ve duygusal bir dönüt alamadıklarında kötü hissetmeleri, sizce de bu karakter yapısına sahip kişiler için çok doğal değil mi? Eğer hassas kalpli biri iseniz ve kötü hissediyorsanız lütfen bunun sizden değil de çevrenizdeki insanlardan kaynaklanıyor olma ihtimalini göz ardı etmeyin. Psikologlar; hassas olan kişilerin kendi gibi empati gücü yüksek, hassas kişiler ile daha güçlü ve güvenli arkadaşlıklar kurabileceğini söylüyor. Unutmayın, size cehennemi ya cenneti yaşatacak kişileri hayatınıza alma kararı sizin elinizde. Başka kimsenin değil.
Kaynakça
-Boterberg S., Warreyn P., “Making sense of it all: The impact of sensory processing sensitivity on daily functioning of children”, Personality and Individual Differences, 92: 80–86, doi:10.1016/j.paid.2015.12.022
-Booth C., Standage H.,Fox E., “Sensory-processing sensitivity moderates the association between childhood experiences and adult life satisfaction”, Personality and Individual Differences, 87: 24–29. doi:10.1016/j.paid.2015.07.020
-Montoya-Pérez K.S., Ortega J.I.M, Montes-Delgado R., Padrós-Blázquez F., de la Roca Chiapas J.M., “Psychometric Properties Of The Highly Sensitive Person Scale In Mexican Population” , Psychol Res Behav Manag, 12: 1081–1086,2019. doi: 10.2147/PRBM.S224808
-Beyhan Budak/Aşırı Hassas İnsanlar Serisi, YouTube
