CRISPR/Cas9 BEBEKLER

Bu yazıda tıp dünyasında geleceğin teknolojilerinden biri olarak görülen CRISPR/Cas9 (genom değiştirme teknolojisi) ve bu teknoloji kullanılarak yapılan insan genetiğini değiştirme çalışmalarını inceleyeceğiz. Dünyanın en prestijli bilim dergilerinden biri olan Nature’ın, bu konu ile ilgili yayınlarından oluşturduğum yazımda Çin’de dünyaya gelen genetiği değiştirilmiş ikiz bebekler hakkında bilim dünyasında yaşanan gelişmelere hep beraber bakalım.

Nature Dergisinde yayınlanan ilk yazıda Feng Zhang’in genom düzenlemek için CRISPR/ Cas adlı sistemi kullanmasından bahsedilmektedir. 13 Ekim 2015 tarihinde yayınlanan yazı, insan genom düzenlemesinin yasal olarak nerede kullanılabileceğine açıklık getirebilmek için bilim insanlarının toplantılar düzenlemekte olduğunu belirtiyor. Ve etik açıdan ülkeler arasındaki yasal sınır farklılıklarının şimdiden sorun oluşturmaya başladığını ifade ediyor. 26 Kasım 2018 tarihli yazıda bilim insanı He Jiankui, dünyanın ilk genomu düzenlenmiş bebekleri olan bu şubat ayında doğan ikiz kızların yapılmasında bu teknolojiyi kullandığını söylüyor. Çin’in klinik araştırma kaydında yayınlanan belgeler, HIV’in hücreye girmesine izin veren bir proteini kodlayan CCR5 adlı bir geni devre dışı bırakmak için popüler CRISPR – Cas9 genom düzenleme aracını kullandığını gösteriyor. Bilim insanları öncelikle çalışmanın doğruluğundan emin olmaya çalışıyorlar. Ayrıca hangi genin seçilmesi gerektiği gibi pek çok konuda soru işaretleri var.  CCR5 geni ile ilgili de pek çok soru ortaya çıktı. CCR5 geninin etkisi de şu anda hala bilinmemektedir.  Bilim insanları bu genin susturulmasının tehdit ve risklerinden bahsediliyorlar. Kimi bilim insanı bu riski almaya değer bulurken; kimi tehlikenin tedaviden daha büyük olabileceğini savunuyor. 28 Kasım 2018 tarihli yazıda, He Jiankui ‘nin Hong Kong’da bilim zirvesinde deneyini açıklamak için yer aldığına değiniliyor .18-24 Ocak 2019 tarihli bir başka yazıda ise İl Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen bir araştırma sonucunda dünyanın ilk genomu düzenlenen bebeklerini yarattığını iddia eden bilim insanı He Jiankui’nin, gen düzenlemesini üreme amacıyla kullanmaya karşı ulusal düzenlemeleri ihlal ettiği tespit ediliyor. Ve He Jiankui’nin işinden kovulduğundan bahsediliyor. 19 Mart 2019 tarihli yazıda da Dünya Sağlık Örgütü’nün düzenlediği panelde, CRISPR-bebekleri hakkındaki tartışmalara ağırlık veriliyor. DSÖ’nün Danışma komitesi bu alanda küresel araştırma kayıtlarının toplanması çağrısında bulundu.

Bu panelde danışma komitesi ifadesinde ayrıca gelecek nesillere aktarılabilecek şekilde germ çizgisi adı verilen insan yumurtası, sperm veya embriyo genomunu değiştiren araştırmanın klinik uygulamasına da karşı çıktı.

17-23 Mayıs 2019 tarihli yazıda, politika başlığı altında CRISPR teknolojisinin genler üzerinde kullanımı ile ilgili yasal süreç ve He Jiankui’nin deneyinin hukuki etkilerinden bahsediliyor. 3 Haziran 2019 tarihli yazıda Jiankui’nın seçtiği gen CCR5’te yapılan bazı oynamalar HIV’ne direnç kazandırmanın yanında, genetiği değiştirilen insanların ömrünü %21 oranında azaltabileceğine değiniliyor.

 18 Ekim 2019 tarihli yazıda Rus bir bilim insanlarından Denis Rebrikov, ‘CRISPR-bebek’ sağır geni değiştirmek amacıyla insan yumurtalarındaki genleri düzenlemeye başladığından söz ediliyor. Rebrikov ayrıca Nature’da yayınlanan bir yazısında, düzenleyici onay alana kadar gen düzenlenmiş embriyoları implante etmeyi planlamadığını ve yakında CRISPR’ın GJB2 adı verilen sağırlığa bağlı geni onarma yeteneğini bu mutasyona sahip insanlardan alınan vücut hücrelerinde test etmeyi de içeren yumurta deneylerinin sonuçlarını yayınlayacağını söylüyor.

Geçtiğimiz yıllarda kontrolsüz şekilde uygulamaya geçirilen bu teknolojinin sonuçlarını tüm bilim dünyası takip etmekte ve ilerleyen dönemlerde oluşturulacak yasal düzenlemelerde bu sonuçlar göz önünde bulundurulmaktadır.

 Bilim insanı He Jiankui’nin gerekli izinleri ve bilimsel yeterliliği tamamlamadan yaptığı bu deney bilim dünyasında doğru karşılanmamıştır ve tüm bilim dünyasını bunun gibi durumların tekrar yaşanmaması için gerekli önlemleri almaya teşvik etmiştir. Ayrıca etik açıdan da tartışmaya çok uygun olan bu durumun ilerleyen dönemlerde de başta bilim insanları olmak üzere tüm dünyayı ilgilendirmeye devam edeceği görülmektedir.

1 365 Days: Nature’s 10/ 10 people who mattered this year/ 18 December 2013

2  Where in the World could the first CRISPR baby be born?/ Heidi Ledford/ 13 October 2015

3  Genom-edited baby claim provokes international outcry/ David Cyranoski & Heidi Ledford/ 26 November 2018

4 CRISPR-baby scientist fails to satisfy critics/ David Cyranoski/ 28 November 2018 Correction 30 November 2018

5 CRISPR-baby Scientist, German publishing deal and hunger strike/ The week in Science:18-24 January 2019/ 23 January 2019

6 World Health Organization panel weighs in on CRISPR babies debate/ Sara Reardon/ 19 March 2019/ Correctıon 20 March 2019/ Update 21 March 2019

7 CRISPR-baby rules, fake-news law and kilogram retires / The week in science: 17-23 May 2019/ 22 May 2019

8 Gene edits to ‘CRISPR babies’ might have shortened their life expectancy/ Sara Reardon/ 03 June 2019 correction 04 June 2019

Russian ‘CRISPR baby’ scientist has started editing genes in human eggs with goal of altering deaf gene/ David Cyranoski/18 October 2019 correction

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.