Laktoz İntoleransı: Siz de %75’in İçinde Misiniz?

Kaynak: Harvard Health-Harvard University
https://images.app.goo.gl/9B4tSNemUAydooK66

Düşünülenin aksine, Laktoz intoleransı toplumda oldukça yaygın görülen bir hastalıktır. Dünya popülasyonunun yaklaşık %75’inin bu rahatsızlıktan muzdarip olduğu bilinmektedir (1).

Dünyada laktoz intoleransı prevalansını gösteren harita
Kaynak: Wikiwand
https://images.app.goo.gl/ooziFMq3bvMaeKdZ9

Laktoz intoleransının bir diğer adı “laktoz malabsorpsiyonu”dur. Bunun sebebi, laktoz intoleransı olan bireylerin süt ve süt ürünlerinin içerisinde bulunan laktoz adındaki şekeri tamamen sindirememeleridir. Bu yüzden bu hastalarda süt ve süt ürünleri tüketimi sonrasında diyare (ishal), gaz ve şişkinlik görülür. Bunun sebebini fizyoloji derslerimizde gördüğümüz, hipotonik-hipertonik ortam mantığıyla anlayabiliriz. Bağırsak lümeninde sindirilememiş laktoz bulunduğundan, artan ozmotik basınca karşılık olarak lümene sıvı salgısının arttığını düşünebiliriz.

Laktoz intoleransı, ince bağırsakların yeterince laktaz enzimi salgılamaması sonucu oluşur. Normalde laktaz sayesinde laktoz; glukoz ve galaktoz adında 2 adet monosakkarite dönüşür ve böylece bağırsak duvarından emilerek kan dolaşımına karışır. Laktoz intoleransı olan bir bireyde ise laktozun emilememesinden dolayı kolonda bulunan bakterilerin sindirilmemiş laktozla etkileşimi sonucu şişkinlik vb. semptomlar ortaya çıkıyor.

3 farklı laktoz intoleransı tipi vardır:

1.Primer hipolaktazi/Primer laktoz intoleransı:

Süt ve süt ürünleri
Kaynak: Pinterest
https://images.app.goo.gl/rL9mdq2PAyk2G7Jz5

Laktoz intoleransının en sık görülen türüdür. İnfantlar (yeni doğanlar) sütle beslendiği için hayatımızın başlangıcında hepimiz bol miktarda laktaz enzimi üretiriz. Erişkin yaşamda ise normalde minimum düzeyde de olsa günlük süt ürünü tüketimimizi sindirmeye yetecek miktarda laktaz üretimi olmasını bekleriz. Fakat primer hipolaktazi hastalarında bir allel gen eksikliğinden dolayı (lactase persistence allele) (2,3) erişkin yaşamda laktaz üretimi çok sert bir şekilde düşer ve hipolaktazi durumu görülür. Genetik olarak kodlanan bu durum, okuduğum birkaç kaynakta farklı belirtilmekle birlikte, en çok Afrika, Asya ve Hispanik kökenli insanlarda görülüyor fakat primer hipolaktazinin aynı zamanda Akdeniz ve Doğu Avrupa kökenli insanlarda da yaygın olarak görüldüğünü söyleyebiliriz. (4)

2.Sekonder hipolaktazi/Sekonder laktoz intoleransı:

Primer hipolaktazi ve sekonder hipolaktazi arası farkı gösteren şema
Kaynak: IMD-Berlin
https://images.app.goo.gl/xQEKw5dE7ji9Y2DG6

Sekonder hipolaktazi/Sekonder laktoz intoleransının bir diğer adı “akkiz hipolaktazi”dir (acquired hypolactasia). Laktoz intoleransının bu türü; ince bağırsakta bir hastalık, yaralanma veya ameliyat sonrasında laktaz üretiminin azalmasıyla gerçekleşir. Sekonder hipolaktazi hem infant hem de erişkinlerde görülebilir ve primer hipolaktazinin aksine genellikle geri döndürülebilir/iyileştirilebilirdir. Sekonder laktoz intoleransı; akut gastroenterit, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, kemoterapi, giardia gibi bağırsak parazitleri veya başka çevresel faktörler kaynaklı olabilir (2,5,6). Sekonder hipolaktaziye sebep olan hastalıklara karşı tedavi uygulandığı zaman laktaz üretimi eski hâline döndürülebilir.

3.Primer Konjenital Alaktazi/Konjenital Laktoz İntoleransı:

Oldukça nadir, otozomal resesif enzim defektidir ve bebeklerde doğumla birlikte laktaz ekspresyonunu engeller. Alaktazi dediğimiz laktaz enziminin hiç üretilmemesi söz konusudur. Bu yüzden bu bebekler sütü hiç sindiremezler (2). Ağırlıklı olarak Finlandiya’da olmak üzere dünyada bu hastalığa sahip 40 vaka bildirilmiştir. 20.yüzyıl öncesinde Primer Konjenital Alaktazi’yle doğan bebekler genellikle yaşamla bağdaşmıyordu fakat 20.yüzyılda laktozsuz sütler, soya sütü gibi alternatifler üretilmeye başlanınca bebeklerdeki ölüm oranları azaldı (7).

Laktoz intoleransı testleri
Kaynak: Ixcela
https://images.app.goo.gl/wYebUBdXiLQsuQg18

Primer laktoz intoleransı olmayan bireylerin tek oturuşta en az 12 gram laktozu semptom göstermeden tüketebildiği bilinmektedir (8, 9).

Karşılaştırma olması açısından aşağıya Virginia Üniversitesi’nin yayınladığı bir tabloyu koyuyorum, gram için tablonun en sağ tarafındaki sütuna bakabilirsiniz.

Not: Aşağıdaki tablonun kaynağı çok net olmamakla birlikte birkaç üniversite ders sunumunda da bulunuyordu. Virginia Üniversitesi’nin yayınladığı tablodan daha anlaşılır olduğunu düşündüğüm için koydum. Güvenilirliği konusunda endişelerimi de sizinle paylaşmak isterim.

Dairy productServing sizeLactose contentPercentage
Milk, regular250 ml/g12 g4.80%
Milk, reduced fat250 ml/g13 g5.20%
Yogurt, plain, regular200 g9 g4.50%
Yogurt, plain, low-fat200 g12 g6.00%
Cheddar cheese30 g0.02 g0.07%
Cottage cheese30 g0.1 g0.33%
Butter5 g0.03 g0.6%
Ice cream50 g3 g6.00%

Laktoz intoleransınızın olduğunu düşünüyorsanız öncelikle doktorunuza başvurmanızı öneriyoruz.

Gelecek ay görüşmek üzere, bilimle kalın!

KAYNAKÇA:

  1. N S Scrimshaw, E B Murray, The acceptability of milk and milk products in populations with a high prevalence of lactose intolerance, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 48, Issue 4, October 1988, Pages 1142–1159, https://doi.org/10.1093/ajcn/48.4.1142
  2. Heyman MB (September 2006). “Lactose intolerance in infants, children, and adolescents”. Pediatrics. 118 (3): 1279–86. doi:10.1542/peds.2006-1721PMID16951027.
  3. Enattah NS, Sahi T, Savilahti E, Terwilliger JD, Peltonen L, Järvelä I (February 2002). “Identification of a variant associated with adult-type hypolactasia”. Nature Genetics. 30 (2): 233–7. doi:10.1038/ng826PMID11788828.
  4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/lactose-intolerance/symptoms-causes/syc-20374232
  5. Swagerty DL, Walling AD, Klein RM (May 2002). “Lactose intolerance”. American Family Physician. 65 (9): 1845–50. PMID12018807.
  6. Lawson M, Bentley D, Lifschitz C (2002). Pediatric gastroenterology and clinical nutrition. London: Remedica. p. 109. ISBN978-1-901346-43-5Archived from the original on 2016-12-19.
  7. Sinden AA, Sutphen JL (December 1991). “Dietary treatment of lactose intolerance in infants and children”. Journal of the American Dietetic Association. 91 (12): 1567–71. PMID1960350.
  8. Szilagyi A (August 2015). “Adaptation to Lactose in Lactase Non Persistent People: Effects on Intolerance and the Relationship between Dairy Food Consumption and Evalution of Diseases”. Nutrients (Review). 7 (8): 6751–79. doi:10.3390/nu7085309PMC4555148PMID26287234.
  9. Silanikove N, Leitner G, Merin U (August 2015). “The Interrelationships between Lactose Intolerance and the Modern Dairy Industry: Global Perspectives in Evolutional and Historical Backgrounds”. Nutrients (Review). 7 (9): 7312–31. doi:10.3390/nu7095340PMC4586535PMID26404364.

Berra Kurtoğlu

Tıp öğrencisi & Turkish Medical Student Journal'da editör

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.