Ruh Sağlığının Genetiği

Ruh sağlığı kişinin benliğini oluşturan en önemli yapı taşlarından biridir ve bu alandaki bir problem kişinin günlük yaşamına gölge düşürebilir. Böyle bir durumda kişinin yetkili ruh sağlığı uzmanlarından yardım alması önerilir. Bu rahatsızlıkların tanı sürecinde herhangi genetik bir test yapılmasa da çevre ile birlikte genetiğin de bu hastalığın oluşmasında veya bir sonraki jenerasyonda görülmesindeki etkisi göz ardı edilemez.

Çoğu mental rahatsızlığın kalıtsallığı bulunduğu halde belirli çevre koşullarından dolayı bu rahatsızlık baş göstermeyebilir. Ya da genetik olarak bir riski olmaksızın çevresel koşullardan (Cinsel veya fiziksel taciz ,duygusal ve fiziksel şiddet, madde bağımlılığı ) dolayı kişi semptomlar gösterebilir.Çoğu mental rahatsızlığın kalıtsallığı bulunduğu halde belirli çevre koşullarından dolayı bu rahatsızlık baş göstermeyebilir. Ya da genetik olarak bir riski olmaksızın çevresel koşullardan (Cinsel veya fiziksel taciz ,duygusal ve fiziksel şiddet, madde bağımlılığı ) dolayı kişi semptomlar gösterebilir.

5 Majör Psikiyatrik Sendrom ve Görülme Sıklıkları

Amerika Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsünün verilerine göre 

Depresyon – Nüfusun %10’unu

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) – Nüfusun %5-11’ini

Otizm Spektrum Bozukluğu (ASD) – 68 çocuktan 1’ini

Şizofreni – Nüfusun %1’ini

Bipolar Bozukluk – Nüfusun %2-3’ünü etkiler.

Genetikle Psikoloji Arasındaki Gordion Düğümü

Yapılan araştırmalara göre, geleneksel olarak belirgin olduğu düşünülen majör zihinsel bozukluklar belirli genetik aksaklıkları paylaşıyor. Bu aksaklıkları taşıyan hastalıklar arasında otizm, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), bipolar bozukluk, majör depresyon ve şizofreni yer alıyor. Araştırmalar sonunda  semptomları birbirine benzeyen bu 5 majör psikiyatrik sendrom arasındaki benzerliğin biyolojik düzeyde de olabileceğini gösteriyor.

Ortak Mutasyonlar 

Araştırmalarda mutasyonlar , polimorfizm ve epigenetik değişiklikler 5 majör psikiyatrik sendrom arasındaki gen bağını ortaya çıkardı. Burada olduğu gibi tek bir genden geniş ve çoklu etkilere sahip olabilen bu genlere  opik genler denir. Pleiotropikgenler, doğum öncesi ikinci trimesterde başlayarak, yaşam boyu beyinde yüksek ekspresyon gösteren ve nörogelişimsel süreçlerde önemli roller oynayan genlerin içinde yer alır. Bu pleiotropik genlere örnek olarak  NOX4 ,RBFOX1,  CACNA1C ve CACNB2’yi verebiliriz.

Bunlardan RBFOX1,  CACNA1C ve CACNB2 nöronal reseptörlerin ve voltaj kapılı kalsiyum kanallarının gelişiminde rol oynayan düzenleyici genlerdir. Kalsiyum kapılarının ruh sağlığına etkisi kalsiyumun nöronal aktivasyon ve duygu durum düzenlemesinde rol oynayan nörotransmitter sentezi ve salınımı  görevleri ile açıklanmaktadır . Kalsiyumun aynı zamanda algılanan stres ve olumsuz duygu durum arasındaki ilişkiyi zayıflatması ruh sağlığını korumadaki ayrı bir etkisi.

 NOX4 ise gelişmekte olan ve yetişkin beyinde nöral kök hücre büyümesin destekler aynı zamanda  çekirdekte süper oksit üretir ve hücre stimülasyonu üzerine gen ekspresyonunun düzenlenmesinde rol oynar. Bunların yanında fosfataz inhibisyonu yoluyla sinyalleşme kaskadlarını düzenler.

Göze çarpan farklı bir gen ise  protein üretim emrini veren ve ürününün hem  aksonal büyümede hem de beyindeki beyaz cevher projeksiyonunun düzenlenmesinde görevli DCC(netrin-1  reseptörü).DCC’deki fonksiyon kaybı mutasyonları orta hat komissural yollarının kaybını ve beyaz cevher yollarının anormal düzensizliğini içeren ciddi nörogelişimsel komplikasyonlara yol açar.

Geleceğe Bakış

Bu yazıda pleiotropik genlere dikkat çekildiği için ortak olmayan ve her hastalıkta bireysel baş gösteren genetik mutasyonların bahsi geçmedi. Fakat onların da bu hastalıklardaki tedavi yolculuğunda önemi büyük .Sonuç olarak  bu rahatsızlıklardan bazıları genetik kökleri olsa da dış etkenlerin varlığından dolayı hastanın bu hastalığı edinip edinmeyeceği hakkında kesin bir şey söylenmemektedir fakat Norman Schmidt ‘in de dediği gibi ‘’karmaşık duygusal durumlardan tek bir gen sorumlu tutulamazken, hangi genetik özelliklerin bir kişiyi psikolojik bozukluklar geliştirmeye yatkın hale getirebileceğini belirlemeye başlıyoruz.”

Kaynaklar

https:// https://www.news-medical.net/health/The-Genetics-of-Mental-Disorder.aspx

pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23453885/

https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/common-genetic-factors-found-5-mental-disorders

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31835028/

https://www.sciencedaily.com/releases/2000/06/000621074139.htm