Grey’s Anatomy Etkisi

Çoğumuzun, hayatımızın bir bölümünde House MD, Grey’s Anatomy veya Doktorlar gibi dizilerden etkilenerek tıp fakültesini yazdığı bir gerçek. Kendi açımdan konuşmam gerekirse, geçmişte bu dizilerin bilinç altımda doktorluk konusunda bir algı yarattığını söyleyebilirim, çevremdeki tıp fakültesi öğrencilerinden de benzer durumları duydum. Bununla birlikte, tıp fakültesine girdikten sonra/tıp fakültesinden mezun olduktan sonra bu dizileri tekrar izlediğimizde aslında sahnelerin ne kadar gerçekten uzak olduğunu fark ediyoruz.

Literatürde Grey’s Anatomy Etkisi (İngilizce: Grey’s Anatomy Effect) olarak geçen terim, gerçek hayatta uygulanan tıp ile “televizyon tıbbı” arasındaki kopukluğu belirtir. Bu kopukluğa ismini veren dizi, Grey’s Anatomy, yurt dışında (ve belki de ülkemizde de) en ünlü medikal dizilerden bir tanesidir. (Şekil.1.)(Bilmeyenler için Grey’s Anatomy’nin Türkiye’deki uyarlamasının Doktorlar dizisi olduğunu belirtelim.)

Grey’s Anatomy Etkisi konusunda pek çok araştırma yapılmıştır. Bugün sizlerle bu araştırmaların çıktılarıyla birlikte “televizyon tıbbı”nın zarar ve yararlarını tartışacağız.

Medikal dizilerde izleyicinin gerçekdışı senaryolar görmesi, hem hastanın hem de hasta yakınlarının yanlış beklentilerle hastaneye gelmesine sebep olmaktadır.

Literatür Değerlendirmesi

Grey’s Anatomy Etkisi üzerine yapılan çoğu araştırma, dizilerdeki kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) oranları konusuna odaklanmıştır. 2015 yılında Resuscitation isimli dergide yayımlanan bir makalede Portanova ve ark. gerçek hayatta ve Grey’s Anatomy ile House dizilerinde olan CPR sonrası hayatta kalma oranını karşılaştırmışlardır. Bu dizilerde 91 bölüm süresince, CPR 46 kere hastanede neredeyse hep doktorlar tarafından gerçekleştirilmiştir ve hastaların %69.6’sı hemen hayata dönmüştür. Dizilerdeki hastaların çoğu (%71.9’u) hastaneden taburcu olana kadar hayatta kalmıştır, sonuç olarak genel hayatta kalma oranı %50’dir. (1) Fakat gerçek hayatta, Amerikan Kalp Birliği’ne göre 2016’da, dizideki oranın yalnızca yarısı kadar yetişkin hasta (%24.8) hayatta kalıp taburcu olabilmiştir. (2)

CPR sonrası hayatta kalma oranının haricinde travma hakkında da araştırmalar yapılmıştır. Serrone ve ark. Grey’s Anatomy dizisinin 269 bölümünü izleyip Ulusal Travma Veri Bankası’yla (NTDB) karşılaştırdıklarında dramatik farklar bulmuşlardır. Televizyon dizilerindeki mortalite oranı (%22) gerçek hayattaki orandan (%7) farklı çıkmıştır. Dizide ağır yaralanma sonucu hayatta kalan hastaların %50’sinin hastanede kalma süresi 1 haftadan çok daha kısa iken NTDB’ye göre bu oran gerçek oranda %20’dir.

Zaman İçinde Televizyon Doktorlarının Değişimi

Yıllar boyunca televizyon dizilerinde doktorların imajı oldukça değişmiştir. Televizyon doktorlarının ilk jenerasyonu tipik olarak beyaz, erkek, kibar ve paternalistik yaklaşımlı idi. Yeni medikal dizilerde ise bunun zıddı olarak farklı etnik kökenden hem erkek hem kadın doktorları görmekteyiz.

Artık televizyon doktorlarının “tanrısal yaratıklar” konumundan kendine güvensizlikleri ve zayıf noktaları olan “normal insanlar” konumuna evrildiğini söyleyebiliriz.

Örneğin, çok bilinen bir televizyon dizisi (House MD) doktoru olan Gregory House, tanı koymada usta bir doktordur fakat ağrı kesici bağımlısıdır ve sosyal ilişkilerde zorluklar çekmektedir.

Pozitif Etkiler

Yazının başında da bahsettiğim gibi medikal diziler yalnızca hastaları değil, aynı zamanda doktor olmak isteyen öğrencileri ve şu anda çalışan doktorları da etkilemektedir.

Bu tarz dizilerin tıbbi etik değerlendirmesi açısından sağlık alanında öğrenim gören öğrenciler ve sağlık alanı çalışanları tarafından izlenebileceğini düşünmekteyim.

Avusturalya’da 2011 yılında yapılan bir çalışmada, tıp öğrencilerinin çoğunun House, Scrubs ve Grey’s Anatomy dizilerini izlemiş olduğu bulunmuştur. Öğrencilere ileride profesyonel hayatlarında Grey’s Anatomy ve House dizilerinden en çok hangi karakterler gibi olmak isteyip hangileri gibi olmak istemedikleri sorulmuştur. Grey’s Anatomy dizisinden Derek Shepherd ve Miranda Bailey pozitif rol modelleri olarak görülürken aynı diziden Christina Yang ve Meredith Grey‘in yanı sıra House MD dizisinin başrolü olan Gregory House ise negatif rol modeller olarak görülmektedir. (4)

Öğrencilerin çoğu dizilerdeki etik problemleri hâlâ hatırladıklarını belirtmişlerdir. En çok hatırlanan durumlar tıbbi hatalar (%96.6), ölüm (%94.6), profesyonel kötü tavır (sağlık alanındaki diğer çalışanlara karşı) (%92), hayatın değeridir (%91.1). Öğrencilerin çoğu bu sorunları, dizileri izledikten sonra arkadaşları ve aileleriyle tartıştıklarını belirtmişlerdir. (4)

Baştaki sorumuza dönersek…

Sonuç olarak tıbbi diziler zararlı mıdır? Bunun cevabı hem evet hem hayır. Evet zararlılar, çünkü hastalar ve hasta yakınlarının beklentilerini ve görüşlerini gerçekçi olmayan bir yönde değiştiriyorlar. Bunun yanı sıra sağlık alanında çalışmayı hedefleyen öğrencilere de hastane ortamını gerçekçi olmayan bir şekilde yansıtabiliyorlar. Hayır zararlı değiller, çünkü özellikle doktor olmak isteyen öğrencilere ilham veriyorlar ve de etik problemlerin sağlık alanındaki öğrenciler ve çalışanlar tarafından tekrar değerlendirilmesini sağlıyorlar.

Peki siz tıbbi dizileri takip ediyor musunuz? Takip ediyorsanız hangi dizileri önerirsiniz ve neden? Yorumlar bölümünde diğer okurlarımızla fikirlerinizi paylaşabilirsiniz.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere!

KAYNAKÇA:

1. https://www.resuscitationjournal.com/article/S0300-9572(15)00373-1/fulltext
2. https://cpr.heart.org/AHAECC/CPRAndECC/ResuscitationScience/UCM_477263_AHA-Cardiac-Arrest-Statistics.jsp
3. https://tsaco.bmj.com/content/3/1/e000137#ref-1
4. https://bmcmededuc.biomedcentral.com/articles/10.1186/1472-6920-11-50
5. https://www.businessinsider.com/greys-anatomy-can-have-a-positive-impact-on-doctors-2018-2