ANOREKSİYA NERVOZA

Anoreksiya nervoza ilk kez 1500’lü yıllarda Simone Porto O. Portio tarafından tanımlanmıştır. İştahsızlık, kabızlık, aşırı hareketlilik ve zayıflıkla seyreden olgular bildirilmiş olup psikiyatrik bozukluk olarak kabul edilmesi son 30 yıl içinde mümkün olmuştur.

Genellikle gençlik yıllarında veya erken yetişkinlik döneminde başlar ancak varoluş yıllarında da başlayabilir. Gençler arasında  en yaygın kronik hastalıklardan biridir.Yemek yeme bozuklukları ABD’de 30 milyon civarında erkek ve kadını etkiliyor. Hem erkek hem de kadınlarda anoreksi gelişebilir ancak kadınlarda 10 kat daha sık görülür. 

Anormal vücut ağırlığı ile tanımlanan ve hayati tehlikeye sahip bir yeme bozukluğu olan anoreksiya nervoza, psikolojik bir hastalıktır..Anoreksiyalı insanlar yaşamlarına zarar verecek kadar ağırlıklarını ve şekillerini kontrol etmeye çalışırlar. Yemek yedikten sonra kusarak veya müshil, diyet yardımcıları, diüretikler veya lavmanları yanlış kullanarak kalori alımını kontrol etmeye çalışabilirler. Ayrıca aşırı egzersiz yaparak kilo vermeye çalışabilirler. Ne kadar kilo kaybedilmiş olursa olsun kişi kilo almaktan korkmaya devam eder.

Anoreksi, diğer yeme bozuklukları gibi, hayatınızı ele geçirebilir ve üstesinden gelmek çok zor olabilir. Ancak tedavi ile kim olduğunuzu daha iyi anlayabilir, sağlıklı beslenme alışkanlıklarına geri dönebilir ve anoreksiya’nın bazı ciddi komplikasyonlarını tersine çevirebilirsiniz.

Anoreksiya Nervoza Neden Olur?

Anoreksiya nervoza için tek bir neden tespit edilmedi. Muhtemelen biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin bir sonucu olarak gerçekleşir.

Aşağıdaki risk faktörleri bununla ilişkilendirilmiştir:

Stresle başa çıkmada zorluk çekmek

Gelecekten aşırı derecede endişeli, korkmuş veya şüpheli olmak

Mükemmeliyetçi olmak ve kurallar hakkında aşırı endişelenmek

Olumsuz bir öz imaja sahip olmak

Erken çocukluk döneminde veya bebeklik döneminde yeme problemi yaşamak

Çocukluk döneminde anksiyete bozukluğu geçirmiş olmak

Kültür ve toplumdan etkilenebilecek güzellik ve sağlıkla ilgili özel fikirleri tutmak,

Yüksek düzeyde duygusal kısıtlama veya kendi davranışları ve ifadeleri üzerinde kontrol sahibi olma

Kişi kilosu ve şekli konusunda aşırı endişeli olabilir ancak bu mutlaka kilit faktör değildir.

Anoreksiyalı kişilerin yüzde 33 ila 50’sinde depresyon gibi bir duygu durum bozukluğu vardır ve bunların yaklaşık yarısında obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve sosyal fobi gibi anksiyete bozukluğu vardır. Bu bazı durumlarda olumsuz duyguların ve düşük benlik imajının katkıda bulunabileceğini göstermektedir.

Bir kişi anoreksiya nervozayı yaşamının bir yönünün kontrolünü ele geçirmenin bir yolu olarak geliştirebilir. Yiyecek alımlarını kontrol altına aldıklarında bu başarı gibi hissettirir ve davranış devam eder.

Çevresel faktörler

Çevresel faktörler arasında ergenlik döneminde ortaya çıkan hormonal değişiklikler, ayrıca kaygı, stres ve düşük özgüven duygusu sayılabilir .

Moda endüstrisi ve zayıf olmanın güzel olduğunu öne süren medya mesajları bir etkiye sahip olabilir.

Diğer çevresel faktörler şunları içerebilir:

Fiziksel, cinsel, duygusal veya başka tür istismarlar

Aile veya diğer ilişki sorunları

Zorbalığa uğramak

Bir korku veya sınavlar ve başarılı olmak için baskı

Yok olma veya işsiz kalma gibi stresli bir yaşam olayı

Birleşik Krallık’ın (UK) Danışma Rehberine göre , anoreksili insanlar “gerçekten hayatlarının kontrolünde olmalı; özel hissetmeli ve ustalık hissine ihtiyaç duyuyorlar”.

Amerikan Aile Hekimliği’nde yayınlanan araştırmada, anoreksili bir kişiyi “duygusal ihtiyaç veya acıyı kontrol etmek için kalori alımı veya aşırı egzersiz” olarak tanımlanmaktadır .

Bir insan hayatının bir veya daha fazla yönünün kontrolünü elinin altında hissettiğinde yemek yememek en azından vücutlarının kontrolünü ele geçirebilecekleri bir yol olabilir.

Biyolojik ve genetik faktörler

Araştırmalar, yeme bozukluğu olan bazı kişilerin, sindirim, iştah ve açlığı kontrol eden bazı beyin kimyasallarında dengesizliğe sahip olabileceğini göstermiştir. Bunu doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.

Genetik faktörler, bir insanın ailede kaçabileceği gibi yeme bozukluklarına karşı duyarlılığını etkileyebilir. Anoreksi riskinin yüzde 50 ila 80 arasında genetik olduğu düşünülüyor.

Bir kısır döngü

Bir kişi kilo vermeye başladığında, düşük kilo ve besin eksikliği, anoreksiya nervoza ile ilgili davranışları ve takıntılı düşünceleri pekiştirecek şekilde beyin değişikliklerine katkıda bulunabilir.

Değişiklikler beynin iştahı kontrol eden kısmını içerebilir veya yemeğe eşlik eden endişe ve suçluluk duygularını artırabilir.

Araştırmacılar, 2015 yılında, anoreksiya nervoza bulunan kişilerin, koşulsuz olanlara göre farklı bağırsak mikrobiyal topluluklarına sahip olabileceğini buldular . Yazarlar bunun kaygı, depresyon ve daha fazla kilo kaybına katkıda bulunabileceğini öne sürdüler .

2014 yılında yapılan bir araştırma, anoreksiya nervoza hastalarının farklı tipte olumlu duyguları ayırt edemediklerini ortaya koydu. Bu, kendinden yoksun bırakma, bir gurur duygusuyla ilişkilendirildiğinden, daha fazla kilo verme davranışına yol açabilir.

Anoreksiya Nervozanın Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya nervozada fiziksel belirti ve semptomlar açlık ile ilişkilidir. Anoreksiya aynı zamanda gerçekçi olmayan bir vücut ağırlığı algısı ve kilo alma ya da şişman olma korkusu içeren duygusal ve davranışsal konuları içerir.

Belirti ve semptomları fark etmek zor olabilir, çünkü vücut ağırlığının düşük olduğu her insan için farklıdır ve bazı kişiler aşırı derecede zayıf görünmeyebilir. Ayrıca, anoreksi olan insanlar genellikle inceliklerini, yeme alışkanlıklarını veya fiziksel problemlerini gizler.

Fiziksel belirtiler

Anoreksinin fiziksel belirtileri ve semptomları şunları içerebilir:

  • Aşırı kilo kaybı ya da beklenen gelişimsel kilo artışı yapmama
  • İnce görünüm
  • Anormal kan sayımı
  • Yorgunluk
  • Uykusuzluk hastalığı
  • Baş dönmesi veya bayılma
  • Parmaklarda Mavimsi renk değişikliği
  • İncelen, kesen veya çıkan saç
  • Vücudu saran yumuşak, tüylü saç
  • Adetin olmaması
  • Kabızlık ve karın ağrısı
  • Kuru veya sarımsı cilt
  • Soğuk intoleransı
  • Düzensiz kalp ritimleri
  • Düşük kan basıncı
  • Kolların veya bacakların şişmesi
  • İndüklenmiş kusma nedeniyle mafsal üzerinde aşınmış dişler ve nasırlar

Duygusal ve davranışsal belirtiler

Anoreksinin davranış semptomları aşağıdakileri yaparak kilo verme girişimlerini içerebilir:

  • Diyet ya da oruç tutma yoluyla gıda alımını ciddi şekilde kısıtlama
  • Aşırı egzersiz yapmak
  • Müshil, lavman, diyet yardımcıları veya bitkisel ürünlerin kullanımını içerebilecek yiyeceklerden kurtulmak için aşırı ısınma ve kendi kendine oluşan kusma

Duygusal ve davranışsal belirti ve bulgular şunları içerebilir:

  • Bazen yemek pişirmeyi içeren yiyeceklerle meşgul olmak, diğerleri için ayrıntılı yemekler yapmak, ancak yemek yememek
  • Sık sık yemek atlamak ya da yemek yemeyi reddetmek
  • Açlığın reddedilmesi veya yemek yemediği için bahane verme
  • Yalnızca az miktarda “güvenli” yiyecek, genellikle yağ ve kalorileri düşük olanları yemek
  • Katı bir yemeğin benimsenmesi veya çiğnemeden sonra yiyeceklerin tükenmesi gibi ritüellerin tüketilmesi
  • Halka açık yerde yemek istememek
  • Ne kadar yemek yemiş hakkında yalan söylemek
  • Vücudun tekrarlı tartılmasını veya ölçülmesini içerebilecek ağırlık kazanma korkusu
  • Aynada algılanan kusurlar için sık sık kontrol
  • Yağ olma veya vücudun yağ olan kısımlarına sahip olma hakkında şikayet etme
  • Kıyafet katmanlarında örtme
  • Düz ruh hali (duygu eksikliği)
  • Sosyal geri çekilme
  • Sinirlilik
  • Uykusuzluk hastalığı
  • Cinsiyete daha az ilgi

Anoreksiya Nervoza Komplikasyonları Nelerdir?

Anoreksi çok sayıda komplikasyon olabilir. En şiddetli ölümcül olabilir. Ölüm aniden ortaya çıkabilir – birisi ağır kilolu olmasa bile. Bu, anormal kalp ritimlerinden (aritmiler) veya elektrolit dengesizliğinden – vücudunuzdaki sıvı dengesini koruyan sodyum, potasyum ve kalsiyum gibi minerallerden kaynaklanabilir.

Anoreksi diğer komplikasyonları şunlardır:

  • Anemi
  • Mitral kapak prolapsusu, anormal kalp ritimleri veya kalp yetmezliği gibi kalp sorunları
  • Kemik kaybı (osteoporoz), kırık riskini arttırıyor
  • Kas kaybı
  • Dişilerde dönem yokluğu
  • Erkeklerde, testosteron azaldı
  • Kabızlık, şişkinlik veya bulantı gibi mide-bağırsak sorunları
  • Düşük kan potasyum, sodyum ve klorür gibi elektrolit anormallikleri
  • Böbrek sorunları

Anoreksi olan bir kişi ciddi şekilde yetersiz beslenirse, beyin, kalp ve böbrekler de dahil olmak üzere vücuttaki her organ zarar görebilir. Anoreksi kontrol altında olsa bile, bu hasar tamamen geri alınamayabilir.

Fiziksel komplikasyonların barındırılmasına ek olarak, anoreksiyalı kişilerde yaygın olarak başka zihinsel sağlık bozuklukları da vardır. Bunlar şunları içerebilir:

  • Depresyon, anksiyete ve diğer duygudurum bozuklukları
  • Kişilik bozuklukları
  • Obsesif kompulsif bozukluklar
  • Alkol ve madde kötüye kullanımı
  • Yaralanma, intihar düşünceleri veya intihar girişimleri

Anoreksiya Nervozanın Tanı Kriterleri Nelerdir?

Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) Zihinsel Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı 5. Basımına (DSM-5)  göre , anoreksiya nervoza için tanı kriterleri şunlardır:

  •  Yaş, cinsiyet, gelişimsel yörünge ve fiziksel sağlık bağlamında önemli derecede düşük vücut ağırlığına yol açan gereksinimlere göre enerji alımının kısıtlanması.
  •  Kilo almanın ya da şişman olmanın yoğun kilosu, zayıf olsa da.
  •  Kişinin vücut ağırlığının ya da şeklinin yaşanma şeklindeki rahatsızlık, vücut ağırlığının ya da şeklinin öz değerlendirme üzerindeki etkisinin aşırı olması ya da mevcut düşük vücut ağırlığının ciddiyetinin reddedilmesi.

Ulusal Yeme Bozuklukları Birliği (NEDA), tüm bu kriterleri yerine getirmemekle birlikte, bir kişinin ciddi bir yeme bozukluğu yaşayabileceğini de not eder.

Anoreksiya Nervozanın Teşhis Ve Tedavisi

Teşhis

Doktorunuz, anoreksiya nervoza bulunduğundan şüpheleniyorsa, bir teşhisi kesin olarak belirlemek, kilo vermenin tıbbi nedenlerini göz ardı etmek ve ilgili komplikasyonları kontrol etmek için genellikle birkaç test ve muayene yapar.

Bu sınavlar ve testler genellikle şunları içerir:

  • Fizik sınavı. Bu, boy ve kilonuzu ölçmeyi içerebilir; kalp atış hızı, kan basıncı ve sıcaklık gibi hayati belirtilerinizi kontrol etmek; cildinizi ve tırnaklarınızı problemlere karşı kontrol etmek; kalbini ve ciğerlerini dinlemek; ve karnınızı incelemek.
  • Laboratuvar testleri. Bunlar, elektrolitleri ve proteini ve ayrıca karaciğer, böbrek ve tiroidinizin işleyişini kontrol etmek için tam kan sayımı (CBC) ve daha özel kan testlerini içerebilir. Bir idrar tahlili de yapılabilir.
  • Psikolojik değerlendirme Bir doktor veya ruh sağlığı uzmanı muhtemelen düşüncelerinizi, duygularınızı ve yeme alışkanlıklarınızı soracaktır. Ayrıca, psikolojik kişisel değerlendirme anketlerini doldurmanız da istenebilir.
  • Diğer çalışmalar. Kemik yoğunluğunuzu kontrol etmek, stres kırıklarını veya kırık kemikleri kontrol etmek veya zatürree veya kalp problemlerini kontrol etmek için röntgen çekilebilir. Elektrokardiyogramlar kalp düzensizliklerini aramak için yapılabilir.

Ruh sağlığı uzmanınız ayrıca, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM-5) anoreksi için tanı kriterlerini kullanabilir.

Tedavi

Anoreksinin tedavisi genellikle doktorlar, ruh sağlığı uzmanları ve diyetisyenler de dahil olmak üzere, tümü yeme bozuklukları konusunda deneyimli bir ekip yaklaşımı kullanılarak yapılır. Devam eden terapi ve beslenme eğitimi iyileşmeye devam etmek için çok önemlidir.

Burada, anoreksiyalı insanları tedavi etmede yaygın olarak neyin işe yaradığına bir bakalım.

Hastaneye yatış ve diğer programlar

Hayatınız acil tehlike altındaysa, kalp ritmi bozukluğu, dehidrasyon, elektrolit dengesizlikleri veya psikiyatrik bir acil durum gibi durumlar için bir hastanenin acil servisinde tedaviye ihtiyacınız olabilir. Hastanede yatış, tıbbi komplikasyonlar, ciddi psikiyatrik problemler, ciddi yetersiz beslenme veya devam etmeyi reddetmek için gerekli olabilir.

Bazı klinikler yeme bozukluğu olan kişilere tedavi konusunda uzmanlaşmıştır. Tam hastaneye yatış yerine günlük programlar veya konut programları sunabilirler. İhtisas yeme bozukluğu programları, daha uzun süreler boyunca daha yoğun tedavi sunabilir.

Tıbbi bakım

Anoreksinin neden olduğu bir dizi komplikasyon nedeniyle, hayati belirtilerin, hidrasyon seviyesinin ve elektrolitlerin ve ayrıca ilgili fiziksel koşulların sık izlenmesine ihtiyaç duyabilirsiniz. Ağır vakalarda, anoreksi olan insanlar başlangıçta burunlarına yerleştirilen ve mideye (nazogastrik tüp) giden bir tüpten beslenmeyi gerektirebilir.

Bakım genellikle bir diğer bakım doktoru veya bir akıl sağlığı uzmanı tarafından, diğer profesyonellerle birlikte koordine edilir.

Sağlıklı bir kiloyu geri getirmek

Tedavinin ilk amacı sağlıklı kiloya dönmektir. Sağlıklı bir kiloya dönmeden ve doğru beslenmeyi öğrenmeden anoreksiden iyileşemezsiniz. Bu sürece dahil olanlar şunları içerebilir:

  • Tıbbi bakım sağlayabilen ve kalori ihtiyacınızı ve kilo alımınızı denetleyen birinci basamak doktorunuz
  • Sağlıklı bir kiloya dönmenize yardımcı olacak davranış stratejileri geliştirmek için sizinle birlikte çalışabilecek bir psikolog veya başka bir ruh sağlığı profesyoneli
  • Kilo hedeflerinizi yerine getirmenize yardımcı olacak özel yemek planları ve kalori gereksinimleri de dahil olmak üzere düzenli beslenme düzenlerine geri dönme konusunda rehberlik sunabilen bir diyetisyen
  • Normal beslenme alışkanlıklarını sürdürmenize yardımcı olacak olan aileniz

Psikoterapi

Bu tip terapi anoreksi için faydalı olabilir:

  • Aile temelli terapi. Bu, anoreksi olan gençler için kanıta dayalı tek tedavidir.Anoreksiyalı ergen, bu ciddi durumun başını tutarken yeme ve sağlık konusunda iyi seçimler yapamadığından, bu terapi, ebeveynleri, çocuklarına sağlık konusunda iyi seçimler yapana kadar yeniden beslenme ve kilo alma konusunda yardımcı olmak için harekete geçirir.
  • Bireysel terapi. Yetişkinler için bilişsel davranışçı terapinin – özellikle gelişmiş bilişsel davranışçı terapinin – yardımcı olduğu gösterilmiştir. Temel amaç, kilo almayı desteklemek için yeme alışkanlıklarını ve davranışlarını normalleştirmektir. İkinci hedef, kısıtlayıcı yemeyi sürdüren çarpıtılmış inanç ve düşüncelerin değiştirilmesine yardımcı olmaktır.

İlaçlar

Anoreksi tedavi etmek için hiçbir ilaç onaylanmamıştır, çünkü hiçbirinin çok iyi çalışmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, antidepresanlar veya diğer psikiyatrik ilaçlar, depresyon veya anksiyete gibi diğer zihinsel sağlık bozukluklarının da tedavisinde yardımcı olabilir.

KAYNAKÇA

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anorexia-nervosa/symptoms-causes/syc-20353591

https://www.psycom.net/eating-disorders/anorexia/

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anorexia-nervosa/diagnosis-treatment/drc-20353597

https://www.medicalnewstoday.com/articles/267432.php

http://turkpsikiyatri.com/C14S2/birAnoreksiya.pdf

http://www.dpsikiyatri.com/hastaliklar121.asp

https://www.e-psikiyatri.com/her-yonuyle-anoreksiya-nervoza-27142

Ayça Sonay KARA

Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Bilim ve Tıp Topluluğu (UFBTT) Başkanı

4 thoughts on “ANOREKSİYA NERVOZA

  • 5 Mayıs 2019 tarihinde, saat 23:11
    Permalink

    Oldukça ilgi çekici bir konuda bilgilendirici bir çalışma olmuş. Ellerinize sağlık..

    Yanıtla
  • 8 Mayıs 2019 tarihinde, saat 13:49
    Permalink

    Bu haftaki yazınız da oldukça bilgilendirici olmuş. Böyle bir konuyu oldukça anlaşılır bir dille yazmışsınız. Çok teşekkür ederim. Ellerinize sağlık.. Diğer yazınızı bekliyor olacağım.

    Yanıtla
  • 12 Mayıs 2019 tarihinde, saat 22:44
    Permalink

    Gerçekten çok bilgilendirici ve faydalı bir yazı olmuş ellerinize sağlık.

    Yanıtla
  • 6 Temmuz 2019 tarihinde, saat 18:37
    Permalink

    Yazılarınızdaki detaylı bilgiler için öncelikle teşekkür ederim.Böyle son zamanlarda öne çıkmış bir konuyu ele almanız çok faydalı olmuş.

    Yanıtla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.