CARLOS JUAN FINLAY- SARIHUMMA HASTALIĞININ SİVRİSİNEKLERDEN İNSANLARA BULAŞTIĞINI KEŞFEDEN BİLİM İNSANI
Kaynak:https://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/carlos-juan-finlay-hangi-buyuk-buliusa-imza-atti-25264978
Carlos Juan Finlay, 3 Aralık 1833 tarihinde Küba Puerto Principe’de İskoç bir doktor ve Fransız bir kadının çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. 1855 yılında ABD Philedelphia Jefforson Medical Collage’den mezun olmuştur. Mezun olduktan sonra Küba’ya döndü ve ardından Havana’ya yerleşen Finlay, burada bir tıbbi uygulama merkezi açmıştır. Sarıhumma hastalığı’nın sivrisineklerden insanlara bulaşabildiğini keşfeden bilim insanıdır. 1865 yılında Havana’daki Bilim Akademisi’nde teslim etti tezde Dr. Finlay, sarıhumma hastalığının sivrisinekler tarafından insanlara bulabileceğini, hasta birini ısıran sivrisineğin sağlıklı birini ısırmasıyla hastalığı kolayca yayılabileceğini söylemiştir. Finlay, sarıhumma hastalığı için aşı çalışmalarında bulunmuştur.
Meslek hayatının ilk yirmi yılında, Finlay sürekli süren tıbbi tartışmaların merkezinde bulunmuştur. Sarıhumma etiyolojisi , 15 ve 16’ncı yüzyıllarda hastalığın erken fark edildiği durumlardaki gelişimi tıp uygulayıcılarında şaşkınlık uyandırıyordu. Havana ahalisini de perişan eden bu hastalık ile mücadele edilmesi amacıyla Finlay tarafından 1864 yılında tıbbi uygulama merkezi kuruldu. Finlay’in yaptığı ilk çalışma; özellikle halk sağlığına etki eden kolera epidemiyolojisi olmuştur. Çünkü bu hastalık 1867 yılında Havana’da ciddi bir salgın oluşturmuştur. Finlay, hastalığın sudan kaynaklandığını anlamıştı ancak ispat edememiştir.
Başlarda Dr. Finlay’ın sarıhumma hastalığı hakkındaki araştırmalarını mantıksız bulan araştırmacılar, tüm deneylerin sonuçsuz kalması sebebiyle Finlay’ın teorilerine yöneldi.
19.yüzyıl sonlarında İspanyol- Amerikan savaşı sırasında sarıhummaya çok sayıda kurban verilmesi sonucu orduda görevli olan doktorlar, Finlay’ın teorilerini incelediler ve kısa süre içinde bu teorileri doğruladılar. Sivrisinekle taşındığı ispatlanan ilk virüs sarıhumma virüsü olmuştur.
Dr. Reed’in raporu üzerine sarıhumma’nın sadece 3 gün içinde yayılabileceği ortaya konuldu ve Finlay’ın teorilerinin gerçekliği kanıtlanmıştır.
Ancak Dr. Reed, raporlarında Finlay’dan hiç bahsetmemiştir. Finlay’ın ölümünden ancak 39 yıl sonra Uluslararası Tıp Kongresi hak ettiği değeri vermiştir.
Carlos Juan Finlay, 20 Ağustos 1915 tarihinde 82 yaşındayken hayatını kaybetmiştir.
KAYNAKÇA
.Carlos Finlay
Son güncelleme: 26 Şubat 2021
https://tr.wikipedia.org/wiki/Carlos_Finlay
.Carlos Juan Finlay
https://www.biyografi.info/kisi/carlos-juan-finlay
.Carlos Juan Finlay hangi büyük buluşa imza attı
Son günclleme: 3 Aralık 2013
https://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/carlos-juan-finlay-hangi-buyuk-buliusa-imza-atti-25264978