Crush Sendromu: Enkaz Altındaki Böbrek

Deprem, bulunduğumuz topraklarda kaçınılmaz bir afet. Çok yakın zamanda İzmir’de de olduğu gibi Elazığ, Gölcük ve Van’da büyük depremler yaşandı. Büyük can ve mal kaybı oldu. Mucizevi bir şekilde saatler sonra göçük altından kurtarılan insanlar oldu. Bazıları felç kaldı, bazıları ise uzuv kaybı yaşadı. Ancak kurtarılanların yüzde 40’ında uzun süre sıvı azlığı ve kas yıkımından dolayı böbrek hastalıkları görüldü. 

Böbrekte oluşan bu hastalığa Crush Sendromu veya Travmatik Rhabdomiyolizis denilmektedir.  

Crush Sendromu
Elazığ Depreminde enkaz altından sağ kurtarılan hasta sonrası sevinç Anadolu Ajansı

Crush Sendromu Nedir?

Crush Sendromu, en çok depremde enkaz altında kalmakla görülmektedir. Bunun yanında iş ve trafik kazalarında, çığ düşmesinde, ezilme biçiminde yaralanma ve hareketsizlikle oluşabilmektedir. Crush Sendromu ilk olarak 1909 yılındaki Messina Depremi’nde tanımlanmıştır. 

Crush Sendromu’nda ölüm nedeni ileri derecede hipovolemik şok, hiperkalemi, metabolik asidoz, akut miyoglobulinürik böbrek yetmezliği, kalp aritmileri ve kompartman sendromudur. Şokun temel nedeni hücre dışı sıvının büyük bölümünün zedelenen kaslarda birikmesidir. Şok gelişimi; zedelenen kaslardaki NO’ya bağlı vazodilatasyonun  hipokalemi ile hızlanarak tüm dolaşım sistemini olumsuz etkilemesiyle oluşur. 

Kas dokusunda ezilmeye bağlı olarak rabdomiyoliz (çizgili kasın hasara bağlı olarak erimesi) görülmektedir. Bu sebeple miyoglobin; potasyum, magnezyum, fosfat gibi iyonlar; kreatin fosfokinaz ve laktat dehidrojenaz gibi enzimler açığa çıkmaktadır. Bu maddelerin kana karışmasını engelleyen faktörün (enkaz vb.) kaldırılmasıyla birlikte bu ürünlerin dolaşıma katılması sonucu ani kalp ritmi bozuklukları gibi ölümcül tablolarla karşılaşılır.   

Ezilmeyi takiben kaslarda bölgesel iskemi gerçekleşir; sodyum, kalsiyum ve sıvılar serbest kalır, kas hacmi ve gerginliği artar. Nitrik oksit sistemi aktive olur ve vazodilatasyona yol açarak hipotansiyonun şiddetlenmesine katkıda bulunur. Ezilen kaslar büyük ölçüde şişmiş, sert, soğuk, duyarsız ve nekrotiktir.  

Crush Sendromu sırasında oluşan doku zedelenmesi ile böbrek kan akımı azalır ve eğer bu azalma glomerül filtrasyon değerininde de düşme ile sonuçlanırsa öncelikle prerenal böbrek yetmezliği gelişir. Eğer böbrek kan akımında azalma devam ederse, öncelikle medulla kan akımı bozulur, böbrekte iskemik böbrek yetmezliği ortaya çıkar. 

Dosya: Böbrek - akut kortikal nekroz.jpg
Akut Kortikal Nekroz Wikimedia

Ayrıca böbrek iskemisinin sürmesi sonucunda ve Hem metabolizması ile ortaya çıkan demir iyonuna bağlı olarak serbest oksijen radikalleri de hücre zedelenmesine neden olur. Buna toksik zedelenme denilmektedir. Bütün bu fizyopatolojik değişiklikler bir araya gelince akut tübüler nekroz ve akut böbrek yetmezliği ile sonuçlanır. Zedelenmiş kas dokusundan çıkan doku faktörleri ve enfeksiyon nedeniyle yaygın intravasküler koagülopati gelişebilir. Bu da akut böbrek yetmezliğinin ağırlığını arttırır. 

Crush Sendromu Tedavisi

Enkaz altında hayatta olan bir insan fark edilip ona ulaşıldığında, enkaz altına sağlık görevlisi de girmiştir. Hipovolemik şok ve elektrolit bozukluk hasarlarını azaltmak için hemen sıvı takmıştır. 

Yıkıntı altında kalmış bir insanın serbest bir ekstremitesi görüldüğünde saatte 1 litre gidecek hızda izotonik NaCl solusyonu takılmalıdır. Bu uygulama hipovolemik şok ve akut böbrek yetmezliğinin önlenmesine yardımcıdır. Bilinçsiz bir şekilde ekstremiteler üzerine düşenler yıkıntılar kaldırılmamalıdır. Bu bölgesel iskemi sonucu oluşan atıkların hızla kan dolaşımına katılmasına neden olur.  

Vücudunun tamamen serbestleştirilmesi için 45 ile 90 dakika geçebilir. Bu aşamada da solüsyonu uygulaması sürdürülmelidir. 

Crush Sendromunda en tehlikeli ve ölümlere yol açan bulgularının başında hiperpotasemi vardır. Bu nedenle potasyum içeren bir solüsyon kesinlikle verilmemelidir. 

Hasta enkaz altından çıkarıldıktan sonra idrar çıkışı mutlaka kontrol edilmelidir. Gerekli muayeneler yapıktan sonra hastaya sonda takılmalıdır. İdrar çıkışı yoksa hipovolemik şok için gerekli solüsyonlar verilmelidir.

Dosya: Erkek normal ve ischemic.jpg döngüler
Sağlıklı Erkek Böbreği(solda) ve İskemik Erkek Böbreği(sağda) Wikimedia

Kaynakça

Prof. Dr. Mehmet Şükrü Sever, KİTLESEL FELAKETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİ REHBERİ Türk Nefroloji Derneği

Doç. Dr. Süheyla Güven Apaydın, Crush Sendromu, Mart 2002 pdf

Prof. Dr. Mehmet Şükrü SEVER,EZİLME (“CRUSH”) SENDROMU pdf

Crush Sendromu Wikipedia

Crush Sendromu ve Tedavisi TTB

T.Rıfkı Evrenkaya , Enes M. Atasoyu , M.Yaşar Tülbek, ENKAZ ALTINDA 135 SAAT: GÖLCÜK DEPREMİNDEN BİR TRAVMATİK RABDOMYOLİZ OLGUSU, 2000.

Hilal Türkan

UluBAT Blog Koordinatörü, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 4 Öğrencisi

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.