Dr. TULP’UN ANATOMİ DERSİ

17. yüzyılda Anatomi derslerinin nasıl yapıldığını biliyor musunuz?  İşte bu tablo size açıklamaya yardımcı olabilir.

Bu muhteşem tablonun ressamı Harmensz van Rijn Rembrandt (1606-1669), Hollanda’da portre ressamı olarak ün yapmış, Michelangelo ve Leonardo gibi ölmez sanatçılardan birisidir.  

  Rembrandt 9 çocuklu bir ailenin üyesiydi. Leiden Üniversitesi’nde bir yıl eğitim gördükten sonra 1621 yılında okuldan ayrıldı ve içindeki sanat tutkusuna yöneldi. İçine kapanık, yalnız olan bu adam yirmi beş yaşında geldiğinde cerrahlarının portrelerini yapmayı istiyordu. 1632 yılında ise Cerrahi Loncası’nın başındaki ünlü Dr. Nicolaes Tulp ile bu isteğini gerçekleştirme şansı buldu.

Tablonun hikayesinden bahsetmeden önce biraz dönemin diseksiyon işleminin şartlarından ve sanat durumundan bahsedelim. 1600 ‘lü yıllarda cerrahi diseksiyon yasal değildi ve Lonca tarafından denetlenir, kamu ya da özel herhangi bir belge yayımlanamazdı. Leonardo ve Michelangelo da o zamanlar kadavra üzerindeki incelemeleri gizlice yapardı. Ancak Kuzey Felemenk Cumhuriyeti’nde sanatçılar ve doktorlar açık olarak kadavra incelemeleri yapılabiliyordu. Böylece Cerrahi Lonca, yılda bir defa kışın herkese açık bir diseksiyon işlemi ile anatomi dersleri gerçekleştiriyordu. Bu tablo da yılda bir defa yapılan anatomi derslerinden birisini gösteriyor.

Ayrıca 17. yüzyılda ise Protestan toplumunun hakim olduğu Felemenk Cumhuriyeti’nde sanat artık kilise için yapılmıyordu. Rönesans’ın gelişi ile tekrar incelenmeye başlayan insan bedeni, Barok döneminde artık bilimsel olarak araştırılmaya başlandı. Yani aslında bu grup portesi bilim için modern dünyaya atılmış bir adımdı.

 Dikkat edilmesi gereken bir başka nokta ise Batı Sanatında resmedilen cansız beden çoğu zaman İsa’ya ait olurdu. Ayrıca o zaman Hollanda’da portre siparişleri, diğer ülkelerdeki gibi saraydan, yüksek idarecilerden değil burjuva kesiminden ya da bu resimde olduğu gibi loncalardan geliyordu.

Gelelim tablomuzun hikayesine… Bu resimdeki kadavra o gün hırsızlık suçundan idam edilmiş olan Adriaen Adriaensz’dı. Sağ tarafta tek başına duran kişi ise Dr. Nicolaes Tulp… Evet 1632 yılında Dr. Tulp bu tabloyu sipariş etti ancak 17. yüzyılda onun gibi önemli bir bilim insanı diseksiyon gibi kötü ve kanlı çalışmalarda yer almazdı ve normalde bu işlemi onun yerine asistanı yapardı. Bu nedenle resimde hiçbir kesme aleti ve kan görmemekteyiz. Ayrıca dikkat ederseniz ilk olarak toraksın açılması gerekirken kadavranın sol eli açılmış.

Sadece bu da değil, o zamana kadar grup portrelerinde insanların yüzleri yan yana çizilirdi. Bu grup portresine baktığımızda ise her bir yüzün o gerçekçi duruşu ve hiçbir yüzün saklı kalmaması olmaması ile Rembrandt aslında bize bir hikaye anlatmaya çalışıyor.

Dr. Tulp sağ tarafta tek başına duruyor ve süzülen ışık ile dikkatleri üzerine topluyor. Beden Rönesans dönemindeki gibi mükemmelleştirilmemiş gündelik yaşama ait, neredeyse tüm vücut bembeyaz iken, ayaklarının parmakları ise kapkara. Üzerinde sadece cinsel bölgesini örten beyaz bir örtü var.

Arkada ise Dr. Tulp’a yakın duran kişinin elinde bir not görülmekte. Bu notta izleyicilerin isimleri yazılı ve bu kişinin arka üst tarafında karanlık olan bölgede duvarın detayına bakılırsa burada da resmin yapıldığı tarih olan 1632 yılının ve Rembrandt’ın adı olduğunu görüyoruz. Ayrıca sağ alt köşede duran büyük kitabın o zamanlar kullanılan Andreas Vesalius’un 1543 De Humani Corporis Fabrica adlı kitabı olduğu düşünülüyor.

  Şu anda Hollanda’da Mauritshuis Müzesi’nde sergilenen bu tablo, bize o dönemin insanlarını anlatıyor. Daha 25 yaşında yaptığı Dr. Tulp’un Anatomi Dersi tablosu onun dehasını ve yeteneğini gösterirken, portre ressamı olarak ün yapmasını sağlamıştır. Ancak daha sonra yaptığı Gece Bekçileri tablosu sipariş verenlerin isteklerine göre olmadığı için portre ressamı unvanı sarsılıyor ve bundan sonra ekonomik zorluklar yaşamaya başlıyor. Bu cümle yanlış anlaşılmasın, Gece Bekçileri tablosu gerçekten de Rembrandt’ın dehasını ortaya çıkaran muhteşem bir tablodur ancak bahsettiğimiz gibi tablonun sıra dışılığı sipariş verenleri memnun etmeye yetmiyor. Bu olaydan 9 sene sonra çok sevdiği karısı Saskia ölüyor.

Aradan 15 yıl geçtikten sonra artık ressamımızın koleksiyonu açık arttırmaya çıktı ve o zamanlar yanında kaldığı Hendrickje, evin geçimini Rembrandt’ın eserlerini satarak sağlıyordu. Bu durum bir süre bu şekilde devam etti. 1664 yılına geldiğimizde Hendrickje, 1668’de ise Saskia’dan olan oğlu Titus öldü ve Rembrandt artık tamamen yalnız kalmıştı.

Rembrandt yaşlandıkça resimlerinde gereksiz hiçbir şeyi resmetmemesi ile onun gösterişten uzak bir hayatı olduğunu tahmin edebiliyoruz. O adeta bir iç dünyanın portesini yapıyordu. Kişiye özgü karakteri yakalaması ile Rembrandt’ı klasik sanatçılardan ayırıyordu. Çingenelere kadar herkesin resmini yapıyor ve her şeyi konu olarak ele alıyordu. Rembrandt resimlerinde daha çok ev hayatı içinde çalışan kadınların günlük, anlık hareketlerini yansıtmıştır. Yaptığı İsa resimlerinde ise insan sevgisiyle dolu bir İsa’yı, ışık saçan figür olarak, sefil ve perişan, fakat iç zenginliğini görebileceğiniz şekilde resmediyordu. Baktığımız bir resminde bir figürün ışıktan gözleri kamaşmış ve başını başka bir yöne çevirdiğini görebiliriz.

İyi bir gözlemleyici olması, içine kapanıklığı, kendine ait dehası resimlerini daha gerçekçi ve inandırıcı bir hale gelmesini sağlamıştır. Rembrandt aslında tam bir Yüksek Barok temsilcisidir ve resimlerinde model olarak diğer sanatçılardan çok daha fazlaca kendini model olarak kullanmıştır. Bu da bize onun ruh halini ve dünyasını anlatmaktadır.

Bazı kişilere göre de Hollanda’da onun düzeyinde başka bir ressam çıkmamıştır.

KAYNAKÇA

1. Turani, Adnan. Dünya Sanat Tarihi. 13. Basım. İstanbul: Remzi Kitapevi, Ocak 2010. 476-480.
2. https://tr.khanacademy.org/humanities/monarchy-enlightenment/baroque-art1/holland/v/rembrandt-tulp
3. –https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-r/rembrandt/rembrandt-dr-tulpun-anatomi-dersi-1683/
4. https://www.youtube.com/watch?v=cLNgJNClW_g
5. http://www.internettinabi.com/tag/dr-nicolaes-tulpin-anatomi-dersi/
6. https://konusanmuze.com/?p=148
7. https://www.sanatla-art.com/haftanin-tablosu-dr-nicolaes-tulptan-anatomi-dersi-rembrandt/
8. http://www.kadriyamac.com/tr/html/99/-+Dr.+Tulp_un+Anatomi+Dersi/
9. https://www.pivada.com/rembrandt-van-rijn