TIP TANRISI ASKLEPİOS ve ÖLÜMÜN GİREMEDİĞİ TAPINAK ASKLEPİON
Bugünkü Yunanistan topraklarının güneyinde, Ege Denizi’nde bulunan bir yarımada olan Mora Yarımadası’nın doğusunda antik zamanların en gelişmiş sağlık merkezi olan Asklepion bulunmaktaydı. Dönemin kıyı şehri olan Epidaurus’a ait olan bu merkez, sağlık imkanları, şifalı suları ve yetenekli hekimleriyle başta Yunanistan olmak üzere dünyanın dört bir yanından ziyaretçilere ev sahipliği yapmaktaydı; ancak günümüz hastane anlayışının aksine Asklepion, Tıp tanrısı Asklepios’a adanmış kutsal bir tapınaktı.
Tarihte Asklepios adı ilk olarak İ.Ö. 8.yüzyılda Homeros’a ait meşhur İliada Destanı’nda geçer. İliada’da iyileştirme yetenekleriyle ün salması ve Yunan ordusunda hekim olan 2 oğlunun bulunması ile bize tanıtılır.
Asklepios, Yunan tanrılarından zafer ve güç tanrısı Apollon ile Teselyalı fani prenses Coronis‘in çocuğudur; ancak hamile kalmasının ardından başka birine aşık olan Coronis, Apollon tarafından yakılarak öldürülür. Apollon oğlunu kurtarmaya karar verir ve tarihteki ilk sezaryen operasyonu ile annesinin yanan bedeninden kurtarılır. Böylece Asklepios’un hayata ilk adımı bir tıbbi müdahale ile gerçekleşmiş olur.
Annesiz büyüyen Asklepios, ona iyileştirmeyi ve şifalı bitkileri kullanmayı öğreten babası tarafından yetiştirilir. Babasının yanısıra insan başlı at olan bilge Kheiron tarafından da eğitilir. Bu eğitimlerin neticesinde çok iyi bir hekim ve cerrah olur ve tıp sanatını eşi görülmemiş derecede yüceltir. Sonunda Asklepios yalnızca hastalıkları tedavi etmekle kalmaz, ölüleri de diriltmeyi başarır.
Bir kaynağa göre Asklepios ölüleri diriltme yeteneğini, ona Athena tarafından bahşedilen Medusa’nın kanında yaptığı gözlem sırasında sağ tarafta dolaşan kanın zehirli, sol tarafta dolaşan kanın ise yararlı olduğu ve ölümsüzlük taşıdığını fark ederek kazanmıştır.
Diğer bir kaynağa göre Asklepios, Glaucus’u iyileştirmek için bir zindana kapatılır. Ne yapacağını düşünürken yanına bir yılan sokulur. Korkudan ne yapacağını bilemeyen Asklepios asasıyla vurarak yılanı öldürür. Bir süre sonra başka bir yılan ağzında bir ot ile gelir ve ölü olanı diriltir ve birlikte kaçarlar. Bunu gören Asklepios bu otu Glaucus üzerinde kullanır ve onu iyileştirir.
Günden güne Asklepios’un iyileştirme kabiliyetleri ve ölüleri diriltmesi dünya çapında ses getirmeye başlar. Ancak bu durum yer altı ve ölülerin tanrısı olan Hades’i ve yıldırımlar ile öldürdüğü birçok düşmanının yeniden hayata döndüğünü gören Zeus’u kızdırır. Zeus faniler ve tanrılar arasındaki sonsuz ayrımın kırılmaya başladığını düşünür ve Asklepios’u yıldırımlarıyla annesi gibi yakarak öldürür.
Asklepios ölmeden önce elindeki şifa reçetesini toprağa düşürür. Zamanla kağıdın üzerindeki mürekkep yağmurla erir ve toprağa karışarak şifalı bitki “Sarımsak”a dönüşür. (Anadolu’da benzer bir hikaye Lokman Hekim için de anlatılır.)
Apollon, oğlunun Zeus tarafından öldürülmesine çok sinirlenir ve oğlu Asklepios’un ruhunu gökyüzünde bir yıldız yapar.
Asklepios ağrı geçirmesiyle tanınan Epion ile evlidir. Epion’dan 6 kızı ve 4 oğlu olur. Kızlarından Aglaea doğal güzelliği, Meditrino uzun ve sağlıklı yaşamı, Hygiea temizlik ve hastalıklardan korunmayı, Acesa, Panacea, Iaso ise iyileşme sürecini temsil eden tanrıçalardır.
Asklepios’un tıp sanatı ve iyileştirme mirası devam ettirilmiş ve birçok yetenekli hekim yetiştirilmiştir. Bunlardan en ünlüsü tıbbın babası olarak nitelendirilen Hipokrat‘tır.
Antik zamanlarda Asklepios’a adanmış tapınaklardan Yunanistan’dan Roma’ya kadar her yere yayılmıştır. Genellikle şehirden uzak tepelere ve iyileştirme gücü bulunduğuna inanılan kuyuların yanlarına yapılmıştır. Antik Yunanlı coğrafyacı Strabo’ya göre bu tapınakların en eskisi Tricca, Teselya’da bulunmaktadır ancak burası hiç keşfedilememiştir.
Bir başka önemli tapınak Kos Adası’nda bulunur. Hipokrat Kos’ludur ve bu tapınakta yetişerek önemli Asklepionlarda çalışmıştır.
Asklepios’un en önemli ibadet yeri ise İ.Ö. 6.yüzyılda yapılan Epidaurus Tapınağı’dır ve bu bölge tarih öncesi dönemden beri sağlık tanrılarına adanmıştır.
Asklepion’larda tedavi edildiklerinde, insanlar onlara yardım eden tanrılarına bir horoz ya da keçi kurban ederlerdi. Bunun yanında tedavi edilen organın tablet şeklini asmak da yaygın bir gelenekti.
Örneğin, Cutius Gallus tekrar işitme yeteneğini kazanmasına karşılık bu tableti yaptırmıştır.
İ.Ö. 4. ve 3. yüzyıllar arasında altın çağını yaşayan Epidaurus Tapınağı, Romalıların egemenliğinde de varlığını sürdürmüştür. Ancak Roma İmparatorluğu’nun son dönemlerinde talihi terse dönen Asklepionlar, Gotlar tarafından 395 yılında saldırıya uğramıştır. Ardından 426 yılında İmparator Theodosius II‘nin emriyle Yunanistan zamanından kalan tüm Pagan inancına ait bölgelerin kapatılmasıyla tamamen işlevini yitirmiştir. 522 ve 551 yılında meydana gelen depremler sonucunda da Asklepion’ların bulunduğu bölge terk edilmiştir.
KAYNAKÇA:
- Cartwright, Mark. “Asclepius.” Ancient History Encyclopedia. Ancient History Encyclopedia, 20 Jun 2013. Web. 20 Jul 2020.
- https://collection.sciencemuseumgroup.org.uk/
- . The Editors of Encyclopaedia Britannica. ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA. Asclepius. https://www.britannica.com/topic/Asclepius
- Asclepius: The Greek God of Medicine https://www.youtube.com/watch?v=A14ewB4-L5E
- Unesco. Unesco World Heritage. Sanctuary of Asklepios at Epidaurus. https://www.unescoworldheritage.net/greece/sanctuary-of-asklepios-at-epidaurus/ (Published: October 31, 2018).
- The Birth of Asclepius: A Postmortem Caesarean Like No Other Ed Hughes, MBChB, MSc, FRCSC, Roger Pierson, MS, PhD, FEAS, FCAHS , The Art of Reproduction (Ağustos, 2013)
