FAZLADAN PARMAKLILIK BEYNİ NASIL ETKİLER?

  Dünya genelinde her 500-1000 bebekten yaklaşık biri fazladan el veya ayak parmaklarıyla doğmaktadır. Elde veya ayakta ya da her ikisinde fazladan parmak olması durumuna polidaktili deniliyor. Çoğunlukla bir ‘doğum kusuru’ olarak görülen ekstra parmaklar genellikle doğumdan kısa bir süre sonra cerrahi bir işlemle çıkarılıyor. Polidaktili çok az görülen bir durum olduğu için, bu durum bir malformasyon veya anormallik olarak görülebilir. Ayrıca bazı polidaktili durumlarında ekstra olan parmağın diğer parmaklarda hareket kısıtlılığı yapması, enfeksiyona açık olması, kan dolaşımını engellemesi, ağrı oluşturması vb. durumlar görülebilir. Çok ciddi olmadığı durumlarda ise bireyin yaşamının ilerleyen dönemlerinde kendi görüntüsü ile ilgili endişeleri olabilir.

  Polidaktili, otozomal dominant kalıtım ile nesiller boyunca aktarılabilir. Ebeveyn bu özelliği taşıyorsa, hem erkek hem de kız çocuklarına bu gen aktarılır. Polidaktilinin gelişmesinden iki teori sorumludur. Biri, fetal uzuv gelişimi sırasında programlanmış hücre ölümündeki bir bozukluktur, diğeri ise bazı gen lokuslarının genetik mutasyonudur.  El polidaktilisinin en yaygın şekli radyal polidaktilidir ve genelde tek taraflı görülür. Radyal polidaktili, 1969’da Wassel tarafından seri olarak tip I’den tip VII’ye kadar yedi alt tipte sınıflandırılmıştır ve bu sınıflandırma hastaların yönetimi sırasında el cerrahları tarafından etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Ulnar polidaktili, Temtamy ve Mckusick tarafından tip A ve tip B olmak üzere iki kategoriye ayrılmıştır. Radyal, santral ve ulnar polidaktili terimleri üst ekstremitenin polidaktilisini tanımlamak için kullanılır. Tibial, santral ve fibular terimleri, alt ekstremitenin polidaktilisini tanımlamak için kullanılır. Alt ekstremitedeki polidaktili, ayaktaki ekstra parmağın oluşumuna göre Swanson tarafından sınıflandırılmıştır. Fazladan parmak başparmağı etkiliyorsa tibial polidaktili, küçük parmağı etkiliyorsa fibular polidaktili olarak adlandırılır. Merkezi üç parmak etkileniyorsa, buna merkezi polidaktili denir.

Peki hareket kısıtlılığı, sinir sıkışması, kan dolaşımının engellenmesi gibi ciddi sorunları olmayan polidaktil kişilerde bu durum gerçekten bir kusur mu, ekstra bir parmağa sahip olmanın yararı var mıdır? Fazladan parmağa sahip olmak beyni nasıl etkiliyor?

  Freiburg Üniversitesi, Imperial College London ve Université de Lausanne tarafından yapılan araştırmalar, beynin ekstra parmaklara özel alanlar ayırdığını buldu. Araştırmacılar, polidaktil insanların beyinlerini incelemenin bize beyinlerimizin ekstra iş yüklerine nasıl uyum sağladığını göstereceğine inanıyor.

  Parmaklarımızın her biri, özel tendonlarla birleştirilir, özel kaslar tarafından hareket ettirilir ve her parmağa özgü olan özel sinirlere bağlanır. Bunlar, hareketten sorumlu beyin bölgesi olan motor kortekste her parmağa özgü özel beyin bölgeleri tarafından kontrol edilir. Araştırmacılar, fazladan olan parmakların bu düzenlemeye ne kadar uyduğunu bulmak istedi. Çalışmanın yazarı Profesör Etienne Burdet şunları söyledi: “Fazla el ve ayak parmakları geleneksel olarak bir doğum kusuru olarak görülüyor, bu nedenle kimse bunların gerçekten ne kadar yararlı olabileceklerini araştırmayı düşünmedi.” Araştırmacılar, deneklerin nesneleri elleriyle tutmalarını, incelemelerini, ayakkabı bağlarını bağlamalarını, telefonlarına yazı yazmalarını ve özel hazırlanmış video oyunları oynamalarını istedi. Daha sonra polidaktili olmayan kontrol deneklerinin hareketlerini analiz ettiler ve polidaktili kişilerle karşılaştırdılar. Denekler bu işlemleri gerçekleştirirken, araştırmacılar yüksek çözünürlüklü fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) ile deneklerin beyin aktivitelerini izledi.

Araştırmacılar, polidaktil olmayan parmaklar gibi, ekstra parmakların da kendine özel tendonlarına, kaslarına ve sinirlerine ve ayrıca motor kortekste ekstra karşılık gelen beyin bölgelerine sahip olduğunu keşfettiler. Polidaktil katılımcıların ayrıca birçok görevde polidaktil olmayan meslektaşlarından daha iyi performans gösterdiği görüldü. Örneğin, polidaktil olmayan kişiler ayakkabı bağcığı bağlamak gibi bazı görevleri genellikle iki eliyle yerine getirebilirken polidaktili olan bazı kişiler ise bu görevleri tek eliyle yerine getirdiler. Ekstra parmakları kontrol etmek beyin için fazladan çalışma gerektirmesine rağmen, polidaktili kişiler bariz bilişsel herhangi bir dezavantaja sahip değildi. Profesör Burdet şunları söyledi: “Polidaktil bireylerin beyinleri, ekstra iş yükünü kontrol etmek için iyi bir şekilde uyarlanmıştır ve ekstra parmaklar için ayrılmış alanlar vardır. Beynin bunu başka kaynakları ödünç almadan yapma kapasitesine sahip olması şaşırtıcı.” Yazarlar, bu bulguların doğal hareket yeteneklerimizi genişletmek için yapay uzuvlar ve parmaklar geliştirmede ilham olabileceğini söylüyorlar. Örneğin, bir cerraha fazladan bir robotik kol üzerinde kontrol vermek, bir asistan olmadan çalışmasını sağlayabilir. Freiburg Üniversitesi’nden baş yazar Profesör Carsten Mehring şunları söyledi: “Bunu mümkün kılmak için belki bu çalışmada gösterilen beyin kaynaklarından faydalanabiliriz.” Bununla birlikte, robotik ekstra uzuvları olan kişilerin, polidaktil kişilerde gözlemlendiği kadar iyi kontrol sağlayamayabileceklerini söyledi.  

    Peki, robotik ekstra bir parmağın beyindeki etkisi nasıl olur?

Yakın zamanda yapılan bir çalışmada üçüncü başparmak görevi gören bir robotik parmak geliştirildi. Araştırmacılar bu robotik parmağın el ya da parmak noksanlığı olan kişilerde işlerini yaparken kolaylık sağlayabileceğini düşündüler. Aynı zamanda bu parmağın beyindeki etkisini merak ettiler. Robotik üçüncü başparmak, 3D yazdırıldı ve kullanıcının gerçek başparmağının karşısına, serçe parmağın yanına, elin yan tarafına takıldı. Kullanıcıya, ayak başparmağının alt tarafına, ayaklarına takılan basınç sensörleriyle robotik parmağı kontrol edebilecek şekilde yerleştirildi. Başparmağa kablosuz olarak bağlanan her iki parmak sensörü, kullanıcının farklı basınç değişikliklerine anında yanıt vererek başparmağın farklı hareketlerini kontrol etmesini sağladı. Üçüncü başparmağın diğer el parmaklarını ve beyni nasıl etkilediğini merak eden araştırmacılar 20 katılımcıdan bu robotik başparmağı 5 gün boyunca kullanmalarını istedi. Bunun sonucunda araştırmacılar katılımcıların bu parmağa alıştıklarını, kendi parmak hareketlerinin ise değiştiğini gözlemledi. Tarama sonucunda, katılımcıların her parmağının beyinde temsil edildiği bölgelerde farklılık olması gerekirken benzer etkiler görüldü. Bu da üçüncü bir başparmağın, diğer parmakların beyindeki etki alanını değiştirebileceğini gösterdi. Ancak bir süre robotik parmak kullanılmadan tekrar fMRI taraması yapıldığında beyindeki bu değişimin azaldığı hatta kaybolduğu gözlendi. Böylece etkinin kalıcı değil geçici olduğu görüldü.

Bu çalışmalarla, insan beyninin fazladan uzuv ya da organa uyum sağlayacak şekilde değişim gösterdiği, böylece uzuv eksikliği ya da fonksiyon kaybı olan kişiler için geliştirilen robotik organlar ya da protezlere de uyum sağlayabileceği görülmektedir.

KAYNAKÇA

  1. Amin A., Carter K., “Polydactyly” Stat Pearls, Son Güncelleme:13 Şubat 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562295/
  2. Ahmed H., Akbari H., “Genetic Overview of Syndactyly and Polydactyly” PRS Global Open, 2017, 5(11): e1549. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021, Doi: https://dx.doi.org/10.1097%2FGOX.0000000000001549
  3. Mozes A.,(7 Haziran 2019), “Having an Extra Finger Might Be A Good Thing” Web MD, Erişim Tarihi:20 Mayıs 2021, https://www.webmd.com/brain/news/20190607/having-an-extra-finger-might-be-a-good-thing
  4. Bilal M., Umair M., Ahmad F., “Clinical Genetics of Polydactyly: An Updated Review” Frontiers, Erişim Tarihi:21 Mayıs 2021, Doi: https://doi.org/10.3389/fgene.2018.00447
  5. Medicalxpress,(20 Mayıs 2021) “Robotics Can Give People 3rd Thumb, But How Will Brain React?” Erişim Tarihi:21 Mayıs 2021, https://medicalxpress.com/news/2021-05-robotics-people-3rd-thumb-brain.html
  6. Engineering and Technology,(5 Haziran 2019),” Brain activity in supernumerary people gives fresh insight on robotic limbs” Erişim Tarihi:22 Mayıs 2021, https://eandt.theiet.org/content/articles/2019/06/brain-activity-in-supernumerary-people-gives-fresh-insight-on-robotic-limbs/#:~:text=The%20researchers%20found%20that%2C%20like,than%20their%20non%2Dpolydactyl%20counterparts.
  1. Scientific American, (19 Mayıs 2021),“To the Brain, a Tool Is Just a Tool, Not a Hand Extension”Erişim Tarihi: 21 Mayıs 2021, https://www.scientificamerican.com/article/to-the-brain-a-tool-is-just-a-tool-not-a-hand-extension/
  2. Görsel kaynağı: https://www.flickr.com/search/?text=polydactyly

Günsu GÜRGÜN

Ondokuzmayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencisi

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.