Parmak Uçlarıyla Gören Adam: Eşref Armağan

“Resim yapmak kör bir insanın mesleğidir. Gördüklerini değil, hissettiğini, gördüklerine dair kendisine anlattıklarını boyar.”

Pablo Picasso

Doğuştan görme engelli olan Türk ressamımız Eşref Armağan, 1953 yılında İstanbul’da doğdu. Çocukluğundan beri resim yapmaya ilgisi vardı; ama resim üzerine hiçbir eğitim almadı. Yağlı boyaları parmak uçlarıyla tuvale uygulayıp kendi sanatsal tekniğini geliştirdi. Resimlerinde hiç görmediği renkleri kullandı, resimlerine boyut ve perspektif kazandırdı, gölge ve ışık verdi. Armağan, aslında etrafındaki dünyayı daha iyi anlamak için sanatçı olmuştu. Kendisini öyle geliştirdi ki, nesneleri adeta dokunarak görüyordu. Diğer duyularını tamamlayarak, sürekli inceleme ve tartışma yoluyla üst düzeyde bir renk anlayışına ulaşmıştı. Gören aile bireyleri ve çevresi tarafından sağlanan doğru tanımlamalar göz önüne alındığında; çalışmaları kör doğan insanların daha önce düşünülenleri anlamasının, tanımlamasının ve yaratmasının mümkün olduğunu gösteriyordu.

Eşref Armağan
Eşref Armağan
Kaynak:
http://www.aa.com.tr

Toronto Üniversitesi Psikoloji bölümünden Dr. John M. Kennedy ve Igor Juricevic, Eşref Armağan’ın çalışmalarını incelemeyi talep ettiler. Armağan’dan küpler çizmesini istediler. Hem kısaltmanın hem de yakınsamanın belirgin olduğu Şekil A’yı çizdi.

1 numaralı çizim, Necker küpü olarak bilinen bir küpü göstermekteydi. Bu çizim Armağan’a öğretildi. Temelden anlayıp anlamadığını belirlemek için bir tepe noktası tam önünde olacak şekilde, başka bir küp çizmesi istendi. Sonuçta 2 numaralı çizimi yaptı. Bu çizim, küpleri değiştirme yeteneğinin iyi bir testiydi. Daha sonra ön yüzünü baş yüksekliğinde gösteren, ancak sola doğru hareket ettirilmiş bir küp çizmesi istendi. 3 numaralı çizimi yaptı. Armağan’ın çizimleri oldukça başarılıydı.

Armağan’ın biçim ve bakış açıları konusundaki becerisi, gözlemcinin bakış açısını belirtmeden bir köpek, bir böcek ve bir kişi çizmesi istenerek test edildi. Köpeğin ve böceğin dış görünüşleri, özellikleri anlatıldı. John Kennedy’nin başı, vücudu, kıyafeti ve işaret eden kolu tasvir edildi. Köpeği önden, böceği yukarıdan ve kişiyi yandan çizdi (Şekil B).

Şekil B
Şekil B
Kaynak: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf

Araştırmacılardan John Kennedy’yi çizdiğini ve Türkçe olarak “Con” adını eklediğini söyledi. John’u sanki bir küpün üzerinde oturuyormuş gibi çizdi. Bu çizim iki noktalı perspektif özelliklerine sahipti. Şekil B’de, formları tanınabilir kılmak için mükemmel oranda yeterli özellik mevcuttu. Gözlemcinin görüş noktasından parçaların yönlerini tanımlamak için yeterli bilgi sağlandı. Özelliklerin seçimi, bakış açılarıyla tutarlıydı.

Bu incelemelerin sonucuna göre; hem dokunma hem de görme, gözlemciden gelen nesnelerin yönleriyle ilgiliydi. Bu nedenle, perspektif resimler görsel olduğu kadar dokunsal da olabilirdi. Kör ve gören kişiler dokunsal resimler yaparken perspektif projeksiyon kullanırdı ve körler tarafından yapılan resimler serbest el paralel, tek noktalı ve iki noktalı perspektif kullanımını içerirdi. Bu iddiaya göre körlerde ve görenlerde çizimin gelişiminde ortak özellikler vardı. Eşref Armağan, oldukça gelişmiş bir şekilde çiziyordu. Parçaların oranlarını doğru kullanıyordu. Armağan, çizim görevlerinin üstesinden gelme ve nesneleri yeni bakış açılarından ele alma becerisiyle gurur duyuyordu. Perspektif çizimdeki çarpıcı başarıları, büyük ölçüde kendi ısrarı, çalışmaları ve motivasyonunun sonucuydu. O, körlerin hedefleyebileceği canlı bir başarı örneğiydi. Nelerin mümkün olabileceğini gösterdi. Çizimleri, dünyanın en büyük müzelerinde olmayı hak ediyordu. Çünkü bunlar, algılama ve tasvir konusunda bilimsel bir devrimin anahtarıydı.

Kaynak: http://www.aa.com.tr

Hayatı Discovery Channel’de “Real Super Humans (Gerçek Süper İnsanlar)’’ belgeseline, aynı zamanda “The Colors Of Darkness (Karanlığın Renkleri)’’ isimli ödüllü belgesele konu oldu. Eşref Armağan, üç kaçışlı perspektifi 600 sene sonra dünyada görmez olarak çizen ilk kişiydi.

Eşref Armağan belgeseli DİSCOVERY
Kaynak: https://www.youtube.com/watch?v=2rYwc6gHE4Q

Harvard Üniversitesi Nöroloji bilim dalındaki profesörler, Armağan’ın üç kaçışlı perspektifi çizmesinden ve boyama yeteneğinden dolayı beynini incelemek istediler:  Normal gören insanların bir şeye baktığında beyninde hareketlenme olan kısmında, Eşref Armağan’ın parmaklarıyla bir şeye dokunduğunda hareketlenme olduğunu tespit edildi. Bilim insanları, anlayış perspektifinin görenlere mahsus olduğunu düşünürlerdi, ancak Armağan onları haksız çıkardı.

Eşref Armağan, doğduğundan beri gözlerinde hiçbir işlev görmemiş ve bu nedenle ışık algısı olmamıştı. Hiç görme olmamasına rağmen, Armağan’ın beyninin, görsel işleme ile bağlantılı bölümleri olduğu düşünülen kısımlarının çizim ile uyarıldığı görüldü.

Armağan, işitsel-kinestetik kavrayış yoluyla bir görsellik duygusu geliştirmişti. Armağan’ın resimleri, görmenin çizimden kopukluğunu gösteriyordu. Bu şekilde, duyusal algının esnekliğini somutlaştırıyordu. Doğuştan kör bir birey olan Armağan, böylesine canlı resimler yapabiliyorsa, görmenin ayrıcalığı ve duyusal üstünlüğü yadsınır. Sanat dünyası genel olarak estetiğin kaynağı olarak görsel algıyı ayrıcalıklı kılar. Öyleyse görme ve – dolayısıyla – körlük, eleştirel bir estetik anlayışının ön saflarında yer alır.

Eşref Armağan'ın yaptığı resimlerden bazıları
Eşref Armağan’ın yaptığı resimlerden bazıları
Kaynak:
http://esrefarmagan.blogspot.com/

Eşref Armağan, bu özellikleriyle adını tarihe yazmış dahi ressamımızdır. Bilim insanları tarafından beyni incelenmiştir. Cesur ve etkileyici resimleri birçok ülkede sergilenmiştir. Aynı zamanda, kendinize gerçekten inanırsanız, istediğiniz her şeyi başarabileceğinizin en güzel kanıtlarından biridir. İsterseniz kendisinin TED konuşmasını izleyebilirsiniz.

Görülmeyen Sanat | Eşref Armağan | TEDxTunali
Kaynak:
https://www.youtube.com/watch?v=dAL5bU60J5g

Kaynaklar

Kennedy, J.M. & Juricevic, I. (2006) Blind man draws using convergence in three dimensions. Psychonomic Bulletin and Review, 13 (3), 506-509. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250 HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”& HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”rep=rep1 HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”& HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”type=pdf

Ricciardi, E., Bonino, D., Pellegrini, S., & Pietrini, P. (2014). Mind the blind brain to understand the sighted one! Is there a supramodal cortical functional architecture? Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 41, 64-77. http://eprints.lse.ac.uk/102156/

Rothman, Seana, “Losing Vision: What Can Art Gain in the Absence of Sight?” (2015). Scripps Senior Theses. Paper 544. https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1581 HYPERLINK “https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1581&context=scripps_theses”& HYPERLINK “https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1581&context=scripps_theses”context=scripps_theses

http://esrefarmagan.blogspot.com/

Görsel Kaynaklar

www.aa.com.tr

http://esrefarmagan.blogspot.com/

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250 HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”& HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”rep=rep1 HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”& HYPERLINK “http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.594.250&rep=rep1&type=pdf”type=pdf

https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1581 HYPERLINK “https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1581&context=scripps_theses”& HYPERLINK “https://scholarship.claremont.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1581&context=scripps_theses”context=scripps_theses

Merve Kayı

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencisi

3 thoughts on “Parmak Uçlarıyla Gören Adam: Eşref Armağan

  • 23 Ocak 2021 tarihinde, saat 17:42
    Permalink

    Gerçekten çok etkilendim. İmkansızlığı başarmanın sadece insanın kafasında olduğunu gösteren ve Eşref Armağan gibi değerli bir ressamımızın daha çok bilinmesi adına yazmış olduğun yazı için teşekkürler. Ellerine sağlık 🙂

    Yanıtla
    • 23 Ocak 2021 tarihinde, saat 20:49
      Permalink

      Güzel yorumun için çok teşekkür ederim. Beğenmene çok sevindim ☺️

      Yanıtla
  • 17 Şubat 2021 tarihinde, saat 02:07
    Permalink

    Yazınla beraber bir mucizeye tanık olduğumu hissettim.

    Yanıtla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.