Salmonella’ya Dair…
Salmonella, Enterobacteriaceae familyasında yer alan, çubuk şeklinde bir bakteridir. Salmonella enterica dünya çapındaki enfeksiyon hastalıklarının birincil sorumlusudur ve bir tifo (bağırsak kökenli) bakteridir. Bu bakteri hem insanları hem de hayvanları enfekte edebilme yeteneğine sahiptir ayrıca zooontik hastalıkların yaygın sebebidir. Genellikle ölümle sonuçlanabilen enterik ateşe veya ishale yol açar. Bugüne kadar 2.500 farklı Salmonella servorı tespit edilmiştir. Salmonella serovarları insanlardaki gastroenteritisten sistemik enfeksiyonlara kadar pek çok hastalıktan sorumludur. Sistemik Salmonella enterica enfeksiyonu genellikle konağa bağlıdır ve Salmonella enterica serovar Typhi (S. Typhi) sadece sistemik enfeksiyona sebep olur (tifo ateşi).
Salmonella typhi ve Salmonella enterica serovar Paratyphi (S. Paratyphi), halk sağlığı için büyük önem taşıyan ve ciddi ekonomik etkileri olan insan patojenleridir. İçme suyu kalitesinin ve kanalizasyon arıtma tesislerinin kötü olduğu ve dirençli bakteri sıklığının artması nedeniyle enfeksiyonların antibiyotik tedavisi ile tedavi edilmesinin zor olduğu dünyanın bölgelerinde endemiktirler. Ayrıca: Kaynağı bilinmeyen, kontamine (bakteri bulaşmış olan) suların içilmesi ve kullanılması, İnsan ve hayvan atıklarının uygun şekilde bertaraf edilmemesi ve bunların kaynak sularına karışması, İçme ve sularının yeterince klorlanmaması, salmonella taşıyan gıdaların tüketimi, Pastörize edilmemiş ürünler veya hasta kümes hayvanları ile temas, yılan, kaplumbağa, kertenkele gibi sürüngenler, kurbağalar, kuşlar ile temastan sonra hijyen kurallarına uyulmaması halinde bulaşma olabilir. Pek çok sürüngenin ağız mikrobiyotasında bulunan Salmonella temas sonrası hijyen kurallarına uyulmasını gerekli kılar. İnsana bulaşan bakteri diğer insanlar arasında yayılabilir.
Tifo hastalarının önemli bir yüzdesi (%1–6), hiçbir zaman klinik tifo ateşi öyküsü olmadan kronik S. Typhi taşıyıcısı olur. Herhangi bir belirgin hastalık belirtisi olmaksızın bir yıl hatta bir ömre kadar taşıyıcı olabilirler. Tifo taşıyıcıları, enfeksiyon ve hastalığın yayılması için rezervuar olduklarından halk sağlığı açısından büyük bir endişe kaynağıdır. Dünya genelinde yeni vakalar incelendiğinde tifo taşıyıcılarının günümüzde önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ettiği anlaşılmaktadır.
Bakteriyel açıdan bakıldığında, konakçıya uyarlanmış suşların kalıcı bir enfeksiyona neden olma yeteneği, bu bakteriler rezervuar görevi gördüğünden mikrobiyal hayatta kalabilmesini ve bulaşıcı olmasını beraberinde getirir. Salmonella typhi, bir bağışıklık tepkisinin varlığında bile yıllarca taşınır ve S. typhi’ nin kronik taşıyıcıları, Vi antijenine ve flagellar antijenlere karşı, yüksek seviyelerde dolaşımdaki serum antikorlarına sahiptir. Salmonellozda kronik taşıyıcılık durumu sırasında konak-patojen etkileşimlerinin araştırılması, bakteriyel sağkalım mekanizmaları hakkında bilgi sağlamanın yanı sıra, tifo ve diğer kalıcı mikrobiyal enfeksiyonların tedavisi için yeni yaklaşımlar geliştirilmesine yönelik bilgiler sağlamaktadır.
Salmonella epitel bariyerlere nüfuz ederler, tercihen lamina propria içindeki fagositleri enfekte ederler. Salmonella gastroenteritinde enfeksiyon genellikle kendi kendini sınırlar ve lamina proprianın ötesine geçmez. Bununla birlikte, tifo ateşi gibi konakçıya uyarlanmış salmonellozda Salmonella ile enfekte fagositler lenfatiklere ve kan dolaşımına erişim sağlayarak bakterilerin karaciğere ve dalağa yayılmasına izin verir ve safra kesesi ve kemik iliğinde kalabilirler.
Bu bakterinin bulaş riskini azaltmak için hijyen kurallarına uyulmalı ve herhangi bir belirtide hızlıca gerekli sağlık birimine başvurulmalıdır. Ancak toplumsal bilincin güçlenmesi ve bireysel dikkatin artırılması ile bu bakterinin bulaşıcılığı önlenebilir ve halk sağlığında önemli adımlar atılabilir.
KAYNAKÇA:
1- Takaya A, Yamamoto T, Tokoyoda K. Humoral Immunity vs. Salmonella. Front Immunol. 2020 Jan 21;10:3155. doi: 10.3389/fimmu.2019.03155. PMID: 32038650; PMCID: PMC6985548.
2- Ruby T, McLaughlin L, Gopinath S, Monack D. Salmonella’s long-term relationship with its host. FEMS Microbiol Rev. 2012 May;36(3):600-15. doi: 10.1111/j.1574-6976.2012.00332.x. Epub 2012 Mar 9. PMID: 22335190.
