Nadir ama Tehlikeli Amip Cinsi: Acanthamoeba
Çocuklardan yaşlılara hemen hemen her yaş grubunu enfekte eden bu canlı, günlük hayatımızdan çok uzakta yaşamamaktadır. Bu parazit lavabolardan, yüzme havuzlarından, klimalardan ve içme suyundan izole edilebilirken aynı zamanda toprak gibi farklı yaşam alanlarında da görülebilir.
Acanthamoeba keratiti patogenezinde rol alan bu organizma ciddi görme kayıplarına ve hatta körlüğe neden olabilmektedir. Konağın kornea tabakasına yerleşmesi ile düzensiz kornea epiteli oluşturmaya başlar. İlerleyen süreçlerde ise iltihaplı stromal ödeme ve kornea ülserine sebep olur. Hastanın durumuna bağlı olarak ilaç tedavisi veya cerrahi girişim uygulanır. Yaşam döngüsünün trofozoit evresinde bulunan amipler tedaviye daha kolay yanıt verirken kistler için durum farklıdır. Tedavi esnasında kist formunda kalmaları süreci uzatır ve hastalığın nüks etmesine neden olur.
Yaygın olarak tropik veya subtropikal iklimlerde görülen Acanthamoeba Keratiti Türkiye’de de tespit edilmektedir. Bildirilen ilk vaka 70’lerde kuş çarpması sonucu gelişmiştir. Değişen hayat tarzıyla beraber, travma sonucu gelişen vakalar yerini büyük ölçüde kontakt lens kullanımına bırakmıştır. 2010’da kontakt lens kullanımına bağlı vaka oranı %70 iken günümüzde bu sayının %80-%90 arası olduğu tahmin edilmektedir.
Genelde tek gözde görülen kızarıklık, ağrı, ışığa duyarlılık, bulanık görme, sulanma, batma belirtiler arasında yer alır. Benzer durumlar sık gözlemlendiği için teşhisinde gecikme yaşanması muhtemeldir. Antiviral, antibakteriyal ve antifungal ilaçlar klinik tabloyu gölgeleyebilir veya şikayetleri ortadan kaldırmayabilir. Tanı için kornea kazıntı örneği incelenir. Negatif çıkan inceleme için kornea biyopsisi düşünülebilir. Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) ile genotip tespiti yapılır.
Alınılabilecek Önlemler:
- Lens ile temas öncesi ellerin yıkanıp kurulanması,
- Duş ve yüzme öncesi lenslerin çıkarılması,
- Gözde unutulması durumunda çöpe atılması,
- Lenslerin lens solüsyonlarda saklanması,
- Hem lenslerin hem lens kaplarının bu solüsyon ile temizliğinin yapılması,
- Son kullanma tarihine dikkat edilmesi tavsiye edilir.
Acanthamoeba’nın neden olduğu bir diğer hastalık Granülomatöz Amibik Ensefalittir(GAE). Ölümcüllük oranı %90’dan fazla olan bu hastalık, immün sistem yetmezliği olan kişilerde görülmektedir. Düşük insidanslı olduğu gibi düşük prognuzu olan GAE teşhisi genelde ölüm sonrası konmaktadır.
Fırsatçı patojenin intravasküler boşluğa geçmesi alt solunum yolları ve deri lezyonları aracığıyla olduğu belirlenmiştir. Ayrıca inhalasyon veya suyla temasta olfaktör sinir ile direk beyne geçebileceği bulunmuştur. Mekanizması henüz anlaşılamamış hastalığın kan-beyin bariyerini aştığı bilinmektedir.
Belirtileri, davranış değişikliği, ateş, kusma, bulantı, baş ağrısı, afazi, ataksi, tutuk boyun, nöbet, oryantasyon bozukluğu olabilir. Hastalığın seyri fulminandır. Dikkat edilmesi gereken durum, immün sistemi yetersiz kişilerde nörolojik bozukluk olmasıdır.
Teşhisinde serebrospinal sıvı incelenerek ilgili amip, nekrozlu beyin dokusu, lizise uğramış amip kalıntısı veya DNA`sı bulunabilir. PCR ile genotip belirlenir.
60’lı yıllardan beri incelen GAE için belirli bir tedavi protokolü bulunmamaktadır. Birkaç hastada olumlu sonuçların alındığı denenmiş ilaçlar mevcuttur. Konuyla ilgili çalışmalar devam etmektedir.
KAYNAKÇA:
- Mehmet Baykara, Ahmet T. Özmen, Bülent Yazıcı, A. Ali Yücel, Berkant Kaderli, Özgür Yalçınbayır, Meral Yıldız, ve Berna A. Budak, GÖZ ATLASI Kapak, Kirpik, Konjonktiva, Kornea, Sklera, İris ve Pupilla, Lens, Kontakt Lens, Refraktif Cerrahi. Gözyaşı. Bursa: Bilim İlaç, 2013
- Pınar Aydın O’dwyer, ve Yonca Aydın Akova. Temel Göz Hastalıkları. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri, 2010
- Centers for Disease Control and Prevention. ” Parasites — Acanthamoeba — Granulomatous Amebic Encephalitis (GAE); Keratitis” https://www.cdc.gov/parasites/acanthamoeba/
- University College London. “Eye infection in contact lens wearers can cause blindness.” ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/releases/2018/09/180921082952.htm Erişim: 18 Temmuz, 2020.
- Society for General Microbiology. “Contact Lenses Are Home To Pathogenic Amoebae.” ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2008/10/081020093458.htm Erişim: 19 Temmuz , 2020.
- Hatice Ertabaklar, Volkan Dayanır, Pınar Apaydın, Sema Ertuğ, Julia Walochnik.” Olgu Sunumu: Acanthamoeba Keratiti” Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2009;33(4):283-285
- Darly R. Pfister, J. Douglas Cameron, Jay H. Krachmer, Edward J. Holland.” Confocal Microscopy Findings of Acanthamoeba Keratitis” American Journal of Ophthalmology. 121,2, Şubat 1996, 119-128
- Marciano-Cabral F, Cabral G. “Acanthamoeba spp. As agents of disease in humans” Clin Microbiol Rev. 2003;16:273-307
- Zübeyde Akınpolat, Ayşe Vural, Haydar Erdoğan, Gülandame Saygın. “Acanthamoeba Keratiti” Türkiye Klinikleri J Ophthalmol.2006;15(3):97-103
- Matsui, T., Maeda, T., Kusakabe, S.” A case report of granulomatous amoebic encephalitis by Group 1 Acanthamoeba genotype T18 diagnosed by the combination of morphological examination and genetic analysis” Diagn Pathol 13, 27 (2018). https://doi.org/10.1186/s13000-018-0706-z
- Sissons, J., Alsam, S., Goldsworthy, G.”Identification and properties of proteases from an Acanthamoeba isolate capable of producing granulomatous encephalitis” BMC Microbiol 6, 42 (2006). https://doi.org/10.1186/1471-2180-6-42
- Geith, S., Walochnik, J., Prantl, F. “Lethal outcome of granulomatous acanthamoebic encephalitis in a man who was human immunodeficiency virus-positive: a case report” J Med Case Reports 12, 201 (2018). https://doi.org/10.1186/s13256-018- HYPERLINK “https://doi.org/10.1186/s13256-018-1734-8″1734-8
- Behera, H.S., Satpathy, G. & Tripathi, M. “Isolation and genotyping of Acanthamoeba spp. from Acanthamoeba meningitis/ meningoencephalitis (AME) patients in India” Parasites Vectors 9, 442 (2016). https://doi.org/10.1186/s13071-016-1729-5
- Wikimedia Commons.org ” Acanthamoeba spp (Cyst).jpg”
- Wikimedia Commons.org “Granulomatous amoebic encephalitis.png”
- Siddiqui, R., Khan, N.A.”Biology and pathogenesis of Acanthamoeba” Parasites Vectors 5, 6 (2012). https://doi.org/10.1186/1756-3305-5-6
- Mortazavi, P.N., Goldsworthy, G., Kirk, R.” Acanthamoeba produces disseminated infection in locusts and traverses the locust blood-brain barrier to invade the central nervous system” BMC Microbiol 10, 186 (2010). https://doi.org/10.1186/1471-2180-10-186
Oldukça başarılı ve ilgi çekici bir yazı olmuş. Eline sağlık Burcu. Gelecek yazılarını merakla bekliyorum 🙂
Başarılarınla bizleri gururlandırıyorsun..Azmin ve sabrınla daha nice başarılara imza atacağına eminim..Tebrik ediyorum canım kızım.
Doktor olduğum halde bu amibin beyin apsesi yaptığını makalenizden öğrendim. Başarılar diliyorum.
Tebrik ediyorum Burcu.
Başarılarının devamını dilerim.