Hormon Replasman Tedavisi ve Endometrium Kanseri
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) Nedir? HRT kimlere uygulanır?
Hormon replasman (yerine koyma) tedavisi, menopoz döneminde östrojen hormonunun düşüklüğüne bağlı oluşan sıcak basması ve vajinal kuruluk gibi semptomları hafifletmek için ve aynı zamanda osteoporozu önlemek için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi yönteminde, menopoza bağlı olarak kadında eksik olan hormonlar oral, transdermal veya lokal yoldan uygulanır. HRT, kimi zaman östrojen ve progesteronun kombine olarak uygulandığı, kimi zaman da östrojenin tek başına verildiği bir tedavi yöntemidir. HRT, diğer bilinen adlarıyla “hormon tedavisi, menopozal hormon tedavisi ve östrojen replasman tedavisi, menopoz ve perimenopoz semptomlarını hafifletmek için kullanılabilecek en etkili yöntemdir.
HRT, menopozal semptomları yaşayan, meme, uterus ve yumurtalık kanseri geçirmemiş, kan basıncı normal sınırlar içerisinde olan ve karaciğer hastalığı geçirmemiş kadınlara jel veya tablet yoluyla uygulanabilir.
HRT nasıl uygulanır?
Günümüzde dört farklı yöntemle uygulanabilmektedir. Bunlardan birincisi, “tek başına östrojen içeren HRT” dediğimiz histerektomi ameliyatı geçirdiği için progesterona ihtiyacı olmayan kadınlara östrojenin tek başına oral tabletle veya transdermal ürünlerle verildiği tedavi yöntemidir.
İkinci olarak, “ardışık HRT” menstrual döngüyle beraber perimenopozal semptomları yaşayan kadınlara, aylık periyotları yaşamalarını sağlayacak bir şekilde uygulanır. Tüm periyot boyu düzenli alınan östrojenin yanında belirli günlerde tedaviye progesteron eklenir. Progesteron içeren farklı renkteki tabletlerin bitmesini takiben aylık adet kanamaları oluşur. Bu tedavi, adetleri tamamen sona ermiş kadınların yeniden adet görmelerini de sağlayan bir yöntemdir.
Üçüncü yöntemin adı “kesintisiz kombine HRT”. Bu teknik bir yıldan uzun süredir adet görmeyen kadınlara uygulanır. Sürekli ve kombine olarak östrojen+ progesteron verilerek rahimde aylık kanamayı oluşturan yapı geriletilerek kanamaların tamamen kesilmesi sağlanır. 28 gün boyunca alınan ve içeriğinde dengeli miktarda östrojen ve progesteron içeren tabletler ile hem menopozal şikayetler engellenir hem de aylık kanamalar önlenmiş olur.
Dördüncü yöntemin adı “lokal hormon tedavisi”. Östrojen eksikliğinin vajende ve idrar yollarında oluşturduğu istenmeyen etkilerin giderilmesi için kullanılan krem, ovül, jel veya vajinal tablet formundaki preparatlar ile bu tedavi uygulanır.
Menstrual Döngü ve Menopoz Üzerine Birkaç Detay
Ergenlik ve menopoz dönemleri arasında her ay, sağlıklı her dişi bireyin vücudunda muhtemel hamilelik için birtakım değişiklikler meydana gelir. Steroid hormonlar tarafından kontrol edilen bu döngüye menstrual döngü adını veririz. Menstrual döngüde, östrojen ve progesteronun önemi büyüktür.
Rahim duvarı olarak bilinen endometriumsa, her ay adet döneminde atılan, rahim iç duvarını örten ince bir tabakadır. Endometrium adet başlangıcı ile yumurtalıklardan salınan östrojen ile kalınlaşır ve bu kalınlaşma progesteronun salınmasıyla birlikte yavaşlar. Böylece gebelikte embriyon için uygun ortam oluşturulur. Hamilelik gerçekleşmediği takdirde bu iki hormonun seviyesi azalır ve adet kanamalarıyla birlikte bu doku dışarı atılır.
Hayatın doğal bir süreci olarak, yumurtalar için gerekli olan takviyeler zamanla azalır. Yumurta sayısının azalmasıyla birlikte, östrojen hormonunun seviyesi de düşmeye başlar. En sonunda yumurta üretimi ve menstrual döngü sona erer ve menopoz başlar. Buna bağlı olarak da çoğu kadın 40’lı yaşlarının sonuna doğru bu hormon değişikliklerinin etkilerini sıcak basması, vajinal kuruluk, uykusuzluk, karın bölgesinde yağlanma, osteoporoz gibi semptomlarla beraber deneyimler.
Endometrium Kanseri
En sık görülen jinekolojik kanser tipi olan endometrium kanseri rahmin her ay dökülen iç kısmından kaynaklanan bir kanserdir. Anormal vajinal kanamaya sebebiyet verdiği için, genellikle erken teşhis sonucu uterusun tamamen alınmasıyla (histerektomi) tedavi edilir. Diğer semptomları arasında periyotlar arasında kanama, pelvik bölgede ağrı ve sulu veya hafif kanlı bir akıntı da vardır. Risk faktörleri tamamiyle bilinmese de aralarında obezitenin, yaşın, hiç gebe kalmamanın ve ergenliğe erken girmemin olduğu bilinmektedir.
HRT ile endometrium kanseri arasındaki ilişki nedir?
HRT ilk kez 1940’lı yıllarda bulunan ama 1960’lı yıllarda kullanımı yaygınlaşan bir tedavi yöntemidir. 1975 yılında yapılan çalışmada, yalnız östrojen içeren HRT’nin endometrium kanseri riskini artırdığı ortaya çıkmıştır. Bu riski minimalize etmek için, histerektomi ameliyatı olmamış kadınlara progesteronla kombine edilmiş HRT uygulanmaya başlanmıştır. Yıllar boyunca süren çalışmalar, HRT’nin yumurtalık, endometrium ve meme kanseri riskini arttırdığını gösterdi. “Million Women Study” bu çalışmaların arasında en önemli çalışmalardan biridir.
“Million Women Study” 1996-2001 yılları arasında Büyük Britanya’da yürütülmüş, 50 yaşını aşan postmenopozal kadınların katıldığı bir çalışmadır. Bu çalışmada HRT kullanan ve kullanmayan toplam 828.923 kadında kanser riski incelenmiş ve çalışma sonucunda edinilen bulgulara göre;
• yalnız Östrojen içeren HRT yumurtalık, endometrium ve meme kanseri riskini artırdığı,
• kombine HRT ise endometrium kanseri riskini azaltırken, meme kanseri riskini “yalnız östrojen içeren HRT”ye oranla daha fazla artırdığı,
• HRT tedavisi ne kadar uzun sürerse meme kanseri riskinin bir o kadar arttığı,
• HRT tedavisi durdurulduktan sonra meme kanseri riskinin ortadan kaybolduğu,
• transdermal östrojenin venöz tromboz riskini arttırmadığı tespit edilmiştir.
HRT’nin kullanımının sonuçlarına ilişkin bu bulguların 2002-2003 yıllarında yayınlanması, dünyada hem HRT kullananlarda hem de doktorlarda panik yaratmıştır. Tıp camiası, HRT’nin uygulanıp uygulanmamasına dair ikiye bölünmüş, kimi doktorlar hastalarına hemen bu tedaviyi bıraktırmış, kimi doktorlarsa bu tedaviyi uygulamaya devam etmiştir. Bununla beraber dünyada HRT kullanan hastaların sayısı 2 milyondan 1milyona düşmüştür. 2015 yılında NICE guardline “yalnız östrojen içeren HRT”nin kanser riskini hesaba katmadıklarını açıklamıştır.
HRT’ye dair yapılan bir çok çalışma gösteriyor ki, östrojen tek başına endometrium kanseri riskini arttırırken, progesteronla kombine olduğu zaman endometrium kanseri riskini azaltıyor. Peki “yalnız östrojen içeren HRT”de endometrium kanserine sebep olan faktör nedir? Daha önce yukarıda da belirtildiği gibi östrojen endometriumun yapılanma ve büyümesini, progesteron ise endometrium büyümesinin yavaşlamasını sağlıyor. Progesteron yokluğu endometrium tabakasının sınırsız büyümesine sebep oluyor. Bu durum da en sonunda endometrium kanseri oluşumuna neden oluyor.
HRT yerine kullanılabilecek alternatifler nelerdir?
Perimenopoz dönemindeki bir kadın, replasman tedavisi görmek istemiyorsa, hayatında alışkanlık haline getirmesi gerekebileceği davranışlar mevcut. Bunlar:
• Kafein, alkol kullanımı azaltmak
• Baharatlı yemeklerden kaçınmak
• Sigara içmemek
• Düzenli egzersiz yapmak
• Serin bir odada uyumak
• Serinletici jeller kullanmak
KAYNAKLAR:
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17000581
- http://www.womens-health-concern.org/help-and-advice/factsheets/hrt-the-history/
- http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/endometrial-cancer/symptoms-causes/syc-20352461
- http://www.trsgo.org/menu/154/rahim-ici-zari-endometriyum-kanseri
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15866308
- http://www.novonordisk.com.tr/hastalara-ozel/hormon-replasman-tedavisi.html
- http://www.jinekolognet.com/hormon-tedavisi.asp
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27451318
- http://www.nhs.uk/conditions/hormone-replacement-therapy-hrt/
- http://www.webmd.com/menopause/guide/menopause-hormone-therapy#2
- http://www.nhsinform.scot/tests-and-treatments/medicines-and-medical-aids/types-of-medicine/hormone-replacement-therapy-hrt
- http://www.medicalnewstoday.com/articles/321837.php
- http://academic.oup.com/humupd/article/13/4/405/2457861
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4767501/
