FMF (Ailevi Akdeniz Ateşi)

FMF (Ailevi Akdeniz Ateşi) Nedir?

FMF Nedir

FMF genellikle otozomal resesif kalıtılmlı otoinflamatuar bir hastalıktır. Periyodik ateşli hastalıkların en eskisi ve en yaygınıdır.

FMF Adının Kökeni ve Alternatif Adlandırmalar

FMF familial mediterranean fever’ın kısaltmasıdır ki bu da Türkçede ailevi akdeniz ateşi anlamına gelmektedir. Periyodik peritonit, ailesel paroksismal poliserozit, periyodik hastalık, Ermeni hastalığı, Siegal-Cattan-Mamou hastalığı, Wolff periyodik hastalığı ya da Reimann sendromu olarak da bilinmektedir. Daha çok Akdeniz-Orta Doğu çevresinde görüldüğü için FMF ismi uygun görülmüştür.

FMF’te Epidemiyoloji

FMF; Yahudiler, Ermeniler, Araplar, Yunanlılar, Türkler, Kürtler, Farslar ve İtalyanlar dahil olmak üzere Akdeniz ve Ortadoğu kökenli insanlarda yaygın olarak görülür. Ermenistan’da FMF taşıyıcılık oranı 5 sağlıklı bireyde 1 civarındadır. Türkiye’de yapılan saha araştırmalarından biri, FMF prevalansının 1000 çocukta 1 civarında olduğunu göstermiştir. Çalışmaların çoğuna göre, erkeklerde ve kadınlarda FMF insidansında anlamlı bir fark yoktur.

FMF’te Ataklar ve Semptomlar

FMF kendini ataklar/nöbetler ile kendini gösteren bir hastalıktır. Atak sırasında sıklıkla hastalar göğüs, karın ve eklemlerde ciddi ağrılar hisseder ve ateşi çıkar. Daha az yaygın olmakla birlikte döküntü ve ayak, bacakları etkileyecek şekilde efor ile artan myalji de görülebilmektedir. İlk atak sıklıkla 20 yaşın altındayken görülmektedir. Ataklar 2 ile 4 saat arasında gelişir ve 6 saat ile 4 gün arasında devam eder.

FMF’te Tanı

Tanı hastanın klinik bulguları ve aile öyküsü göz önünde bulundurarak konulur. Ataklar sırasında kanda lökosit, fibrinojen ve CRP değeri yükselebilir. Atak sonrası bu değerlerin yükselmesi tanı koyulması için büyük önem taşır. Kesin tanı genetik inceleme ile yapılır.

FMF’te Patofizyoloji

FMF pirini kodlayan MEFV genindeki bozukluklar sonucu oluşur. MEFV mutasyonları pirinin yapısını ve işlevini bozar bu da IL-1 (interlökin) Beta’nın ve ardından inflamatuar yolun aktivasyonuna yol açar.

FMF’te Komplikasyonlar

Amiloidoz FMF’in en önemli komplikasyonudur. Amiloid A birikimi organlarda inflamasyona ve sonuç olarak hasara sebep olur. Amiloidoz gastrointestinal sistem, dalak, karaciğer, testisler, kalp ve akciğerleri de etkileyebilir ancak en yaygın komplikasyon renal amiloidozdur. Amiloidoz şüphesi olan FMF hastalarının böbrek biyopsilerinde glomerülonefrit bildirilmiştir. Bunların yanında FMF böbreklere zarar vererek Nefrotik Sendrom gelişmesine sebep olabilir. Nefrotik Sendromda sıklıkla proteinüri gözlenir. Nefrotik Sendrom renal ven trombozuna ve böbrek yetmezliğine yol açabilir. Ayrıca FMF’in neden olduğu iltihaplanma üreme organlarını etkileyerek kısırlığa sebep olabilir.

FMF’te Tedavi ve Yan Etki

FMF için günümüzde en etkili tedavi ve koruma yöntemi günlük ve ömür boyu kolşisin kullanımıdır. Kolşisin nöbet gelişimini ve amiloidozu engeller. Dozaj, yaşa ve semptomların şiddetine göre değişir. Beş yaşın altındaki çocuklara 0.03-0.07mg/kg/gün kolşisin verilebilir. Doz, çocuk büyüdükçe 0,5 mg’lık artışlarla artırılabilir. 1 mg kolşisin, on yaşından büyük çocuklar ve yetişkinler için idealdir. Sık ataklar veya amiloidoz varlığı gibi daha komplike durumları olan hastalara, hastaların karaciğer ve böbrek fonksiyonları normal ise daha yüksek dozlar (2 ila 2.5 mg) verilebilir. Amiloidoza bağlı son dönem böbrek hastalığı nedeniyle böbrek nakli yapılan hastalar, nakilden sonra bile kolşisin almaya devam etmelidir. Kolşisin tedavisinde en yaygın yan etkiler kusma ve ishaldir, kolşisinin başka bir piyasa muadiline geçilmesi ile bu yan etkiler normale döndürülebilir. Diğer yaygın olmayan yan etkiler miyelosupresyon, hepatotoksisite, nefrotoksisite, miyopati, nöropati ve aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Ayrıca kolşisin hamilelik ve emzirme döneminde güvenli kabul edilir. Kimi hastalarda kolşisine direnç gözlenebilir bu gibi durumlarda tam olarak etkinliği kanıtlanmamış olsa da IL-1 inhibitörleri kullanılmaktadır.

Kolşisin

Kolşisin (colchicine); özellikle Gut, Behçet Hastalığı ve FMF tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Güz Çiğdemi (Colchicum Autumnale) çiçeğinden elde edildiğinden bu isimle anılır. Çeşitli romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanıldığı gibi kanser tedavisi için de araştırılmaktadır. Kolşisin, FMF’deki inflamatuar olaylar için gerekli olan nötrofil kemotaksisini inhibe ederek çalışır. Kolşisin, FMF’deki inflamatuar olaylar için gerekli olan nötrofil kemotaksisini inhibe ederek çalışır.

Yazar: Serhat Baran Aritürk

Editör: Hilal Türkan

Kaynakça:

Myrna Medlej-Hashim , Jacques Loiselet, Gérard Lefranc, André Mégarbané. Familial Mediterranean Fever (FMF): from diagnosis to treatment. Ekim-Aralık 2004 PMID: 15745878

Huri Ozdogan , Serdal Ugurlu. Familial Mediterranean Fever. Şubat 2019 PMID: 30686512

Fatos Onen. Familial Mediterranean Fever. Nisan 2006 PMID: 16283319

Kiyoshi Migita , Tomoyuki Asano , Shuzo Sato , Tomohiro Koga , Yuya Fujita , Atsushi Kawakami. Familial Mediterranean fever: overview of pathogenesis, clinical features and management. Haziran 2018 PMID: 30938266

Ben-Chetrit E, Touitou I. Familial mediterranean Fever in the world. Ekim 2009 PMID: 19790133

Sohar E, Gafni J, Pras M, Heller H. Familial Mediterranean fever. A survey of 470 cases and review of the literature. Ağustos 1967 PMID: 5340644

Familial Mediterranean fever (FMF) in Turkey: results of a nationwide multicenter study. Ocak 2005 PMID: 15643295

Ozen S, Karaaslan Y, Ozdemir O, Saatci U, Bakkaloglu A, Koroglu E, Tezcan S. Prevalence of juvenile chronic arthritis and familial Mediterranean fever in Turkey: a field study. Aralık 1998 PMID: 9858443

Sarkisian T, Ajrapetian H, Beglarian A, Shahsuvarian G, Egiazarian A. Familial Mediterranean Fever in Armenian population. Mart 2008 PMID: 18403822

Stoffman N, Magal N, Shohat T, Lotan R, Koman S, Oron A, Danon Y, Halpern GJ, Lifshitz Y, Shohat M. Higher than expected carrier rates for familial Mediterranean fever in various Jewish ethnic groups. Nisan 2000 PMID: 10854115

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560754/

https://www.trasd.org.tr/hastalik/ailevi-akdeniz-atesi

http://ailehekimi.medicine.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/581/2019/04/Ailevi-Akdeniz-Ate%C5%9Fi.pdf

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/familial-mediterranean-fever/symptoms-causes/syc-20372470

https://tr.wikipedia.org/wiki/Ailevi_Akdeniz_ate%C5%9Fi