ÇERNOBİL

26 Nisan 1986 tarihinde Sovyetler Birliği’ne bağlı Ukrayna’nın Pripyat şehrindeki Çernobil Nükleer Santrali’nde bir güvenlik testi sırasında dünyanın en korkunç felaketlerinden biri gerçekleşti. 20. yüzyılın ilk büyük nükleer kazası olarak tarihe geçen Çernobil Faciası, ne yazık ki başta Çernobil personeli ve patlama sonucu oluşan yangını söndürmek için seferber olan itfaiye görevlileri olmak üzere binlerce insanın yoğun radyasyona maruz kalmasına neden oldu. (Öldürücü doz 200 Rem olmasına rağmen santralde bulunanlar ilk anda 400 Remlik doz aldılar. Onlardan 31’i öldü. 40 kilometre yarıçaplı daire içinde bulunanlar ortalama 12.000 milirem doz aldılar.) Reaktörden salınan radyoaktivitenin Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombasından çok daha büyük olduğu tahmin edilmektedir.

Çernobil tahliye edilmeden önce 1986 kayıtlarına göre 14.000 kişi yaşıyordu. Şehir tahliye edildikten sonra ise neredeyse hiç kimse kalmadı. Çernobil’in etkileri halen devam ediyor ki günümüzde bile yalnızca 1000 kişi yaşamaktadır.

Çernobil Nükleer Santrali’ndeki 4. nükleer güç reaktöründe gerçekleşen kaza Avrupa’nın 200.000 km²‘lik kısmını kirletti. 7’den 70’e yüz binlerce insan bu felaketten onlarca yıl etkilendi. Faciayı takip eden en az 20 yıl boyunca kanser vakalarında artış gözlendi.

ÇERNOBİL KAZASININ DİĞER ÜLKELERE ETKİLERİ

Çernobil’den kuzeye doğru esen rüzgârlarla radyoaktif bulut 28 Nisan 1986’da İskandinavya’ya ulaştı. İsveçli uzmanlarca normalin üzerinde saptanan radyasyon düzeyleri büyük bir nükleer kazanın olduğunu dünyaya ilk duyuran haber oldu. Dolayısıyla felaketin tüm dünya tarafından öğrenilmesi kazadan günler sonra gerçekleşmiş ve 30 Nisan 1986’yı bulmuştur.

Sovyetler Birliği patlamadan en çok etkilenen ülke idi. Bunun dışında etkilenen diğer ülkeler Polonya, İskandinavya, Avusturya, Kuzey İtalya, Güney Almanya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Doğu Karadeniz bölgesi ile de kısmen Türkiye oldu. Öyle ki araştırmalara göre bu felaketten yirmi yıl sonra bile Rize’de Çernobil’den sızan sezyum (Cs-137) radyoaktif elementine rastlanmaktadır.

ÇERNOBİL KAZASININ TÜRKİYE’DEKİ ETKİLERİ

Ülkemize 3 Mayıs 1986 Cumartesi günü radyoaktif bulut ilk olarak Bulgaristan ve Yunanistan üzerinden Trakya bölgesine geldi. Radyoaktif bulutlar 1986 yılı 7-9 Mayıs tarihleri arasında Kırım Yarımadası üzerinden Karadeniz’e ulaştı. Bu bulutların geçtiği sıralarda Trakya ve Doğu Karadeniz’de; özellikle fındık, tütün ve çay üretimi yapılan tarım alanlarında yağış olması enfeksiyonu artırdı. Yıllar sonra Türkiye’de; Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından sürdürülen ve Sağlık Bakanlığı iş birliği ile yürütülen çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda Türkiye genelinde ortalama olarak alınan dozun, halk için uluslararası kuruluşlarca öngörülen doz sınırlarının altında kaldığını, alınan önlemler ile mümkün olan en düşük dozun alınmasının sağlandığı belirtilmekte. Türkiye’deki kanser artışları ile Çernobil kazasının bilimsel açıdan doğrudan ilişkilendirilmesi mümkün görünmemektedir. Bunun yanı sıra Karadeniz Bölgesi’nde gömülen çayların dışında kontrolsüz kalan ve iç pazara sürülerek, diğer çaylarla harmanlanıp azar azar tüketildiği iddia edilen radyasyonlu çayların ve ilkokullarda dağıtılan fındıkların söylentileri bölge halkının kaygılarına zemin oldu. Dönemin Sanayi Bakanı Cahit Aral’ın canlı yayında çay içtiği görüntüler ise bu dönemi yaşamış olan insanların hafızasına kazındı.

MİNİ-DİZİ

Chernobyl, HBO ile İngiliz televizyon kanalı Sky’ın 2019 tarihli ortak yapımıdır. İçerik itibariyle Çernobil Faciası’nı tüm detaylarıyla gerilim dolu bir temada gerçekçi şekilde açıklayan 5 bölümlük mini-dizi Chernobyl, anlatım şekliyle de seyirciyi etkisi altına almayı başarıyor. Tarihsel drama kategorisinde anılan dizi; politik, psikolojik ve sosyolojik açıdan Çernobil’e yaklaşımıyla ilk sıralara oturmayı hak ediyor.

SONUÇ

Çernobil kazasının oluşumunda insan hataları ve reaktör tasarımındaki olumsuz yönler çok büyük rol oynadı. Deney yapmak amacıyla reaktörün emniyet sistemleri devreden çıkartıldı ve güvenlik açısından olması gereken çalışma şartlarının dışına çıkıldı. Bu büyük kaza sonucunda bazı dersler de çıkarıldı ve uygulamaya konuldu.

Çernobil’de yaşananlar ve Çernobil felaketinin uzun soluklu etkileri halk sağlığı problemi olarak kabul edilmekte. Ancak günümüzde nükleer santrallerin faaliyetlerinin doğruluğuna ilişkin araştırmalar ve kapatılıp kapatılmamasına yönelik tartışmalar devam etmektedir.

KAYNAKÇA

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/643445

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169534706000292

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0936655511005346

https://iopscience.iop.org/article/10.1088/0952-4746/26/2/001/meta