HEKİMLER VE HAKLARI

HEKİMLER VE HAKLARI

Kaynak: https://www.shutterstock.com/tr/image-photo/covid19-exhausted-doctor-looking-worried-coronavirus-1696048852
shutterstock.com 1696048852

Bilindiği üzere hasta ve hekim ilişkileri tıbbi etik konularının temelini oluşturmaktadır. Bu ilişki öylesine önemlidir ki tarafların memnuniyeti için neredeyse mükemmel bir denge ve ahenk içerisinde yürütülmelidir. Öyle ki adaletin terazisinin şaşmaması gerektiği gibi bu dengenin de bozulmaması gerekir. O nedenle bu ilişkiyi sürdürmek ipin üzerinde yürüyen bir cambaz misali büyük bir hassasiyet ister. Bunu sağlayabilmek adına tarafların hak ve sorumlulukları iyice anlaşılmalı ve ona uygun davranılmalıdır. Bununla ilişkili olarak önceki yazılarımda bahsettiğim hasta hakları ve hekimlik andından sonra bu yazımda da bu konudaki bilincimizi bir nebze daha arttırabilmek adına hekim haklarından bahsetmek istiyorum. Bakalım bu hakların ne kadarından haberdarız, gelin hep birlikte görelim.

HEKİM HAKLARI

shutterstock.com 1170934600

Farklı kaynaklarda farklı başlıklar altında ele alınabilen hekim hakları kabaca 14 başlık altında şu şekilde incelenebilir:

Yeterli Eğitim Alma ve Sürekli Mesleki Gelişim Hakkı

Hekimlerin mesleki, etik ve hukuki sorumlulukları yüklenebilmeleri için yeterli ve kalifiye eğitim alma hakları bulunur. Ayrıca tıbbi bilgilerin sürekli yenilenmesi nedeniyle gerekli koşulların sağlanarak mezuniyet sonrası eğitimlere katılmaları sağlanmalıdır.

Yeterli Ücret Alma/Gelir Düzeyi Talep Etme Hakkı

Hekimlerin aldıkları eğitim, harcadıkları yoğun emek ve üstlendikleri risklerin karşılığı olarak yeterli bir ücret alma hakları vardır.

Mesleğini Baskı Altında Olmadan Serbestçe İcra Etme Hakkı

Sıklıkla adli hekimlik alanında karşılaşılan baskı girişimleri mesleki uygulamalarda sorun yaratabilir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında hekim Cumhuriyet Savcılığına, Türk Tabipleri Birliğine, Dünya Hekimler Birliğine ve iç hukuku tükettiyse Avrupa İnsan Hakları Komisyonuna başvurabilir.

Modern Teknoloji ve Bilimi Kullanma Hakkı

Hekimler yeterli donanımla çalışabilmelidir. Bunun için devletten ya da kurumundan uygun koşulların sağlanmasını talep etme hakkı bulunur.

Yönetimsel Kararlara Katılma Hakkı

Hekimin yönetimsel süreçlere katılma ve görüş bildirme hakkı bulunur.

Hastayı Reddetme Hakkı

Hasta ve hekim arasındaki ikili ilişkide karşılıklı güven zedelendiğinde, mesleki veya şahsi sebeplerle hekimin hastasını reddetme hakkı vardır ancak acil yardım, resmi veya insani görevin yerine getirilmesi söz konusu olduğunda hekimin hastasına müdahalede bulunması zorunludur. Tıbbi deontolojinin 18. maddesi de bunu ifade eder.

Konsültasyon İsteme Hakkı

Hekimin değişik uzmanlık alanlarının görüşüne gerek duyulduğunda hastasını danışma hakkı bulunur. Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının (1998) 19. maddesine göre böyle bir durumla karşılaşıldığında hekim bunu hasta ve/veya yakınlarına bildirmeli ve konsültasyonu isteme nedenini de açıkça belirtecek şekilde alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olan birinden yazılı olarak istemelidir. Böyle bir durumda konsültasyon istenen hekim davete uymak zorundadır ve diğer hekim gibi hastadan sorumlu olur.

Sağlığını Koruma ve Mesleki Risklerden Korunma Hakkı

Hekimler acil, nöbet ve mesai dışı süreler dahil makul iş yükü altında sağlıklı bir ortamda yeterli dinlenme zamanına sahip olarak kendi sağlıklarını koruma, bulaşıcı hastalık ile radyasyon gibi mesleki risklere karşı korunma haklarına sahiptir.

İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı

Hekimin plastik cerrahi gibi bazı durumlar dışında hastalara şifa garantisi vermeme hakkı bulunur.

Hastasına Yeterli Zaman Ayırma Hakkı

Hekimler hastasının değerlendirilmesini ve tıbbi bakımını tehlikeye sokacak şekilde bir zaman ve iş yükü altına sokulmamalı. Bununla ilişkili olarak Tababet Uzmanlık Yönetmeliğinin 10. maddesine göre, ”Her servisin normal polikliniğinde günde bir uzman 20’den fazla hastaya bakamaz. Ancak, daha fazla hastanın başvurması halinde o poliklinikte aynı esas üzerine uzman görevlendirilerek o günkü tüm hastaların muayeneleri sağlanır.’’ ifadesine yer verilmiştir.

Tanıklıktan Kaçınma/Çekilme Hakkı

Meslek sırrı nedeniyle tanıklıktan çekilme hakkına sahip olan hekim hastanın rıza göstermesi durumunda tanıklıktan sakınamaz.

Tedaviyi Belirleme Hakkı

Her ne kadar hekimin böyle bir hakkı bulunsa da bu hak bazı koşullarla sınırlandırılmıştır. Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının (1998) 12. maddesine göre, ”Hekim mesleğini yerine getirirken, bilimsel ve çağdaş tanı ve tedavi yöntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini göz önünde bulundurur; hastalarının tanı ve tedavisinde bilimsel olmayan yöntemleri uygulayamaz.’’ Ayrıca 30. maddeye göre de ‘’Hekim, hastasının parasal durumu ne olursa olsun, kesin zorunluluk olmadıkça pahalı ilaçlar ve yöntemler öneremez, hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez.

Bilgi Alma ve Tavsiye ve Tedavisine Uyum İsteme Hakkı

Hekim teşhis ve tedavi için gerekli her türlü soruyu sorma, bu konuda bilgi alma ve hastanın verilen tedaviye uyum sağlamasını isteme hakkına sahiptir.

Cezalandırma Eylemlerinde Bulunmama Hakkı

Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının (1998) 34. maddesine göre, ‘’Hekim, tıbbi bilgi ve becerisiyle, işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz, yardımcı olamaz, gerçeğe aykırı rapor düzenleyemez. İşkence iddiası olan olgularla karşılaşan hekim, mesleki bilgi ve becerilerini gerçeğin ortaya çıkarılması için kullanır.’’ Bunun dışında 37. maddeye göre de ‘’Hekim, hiçbir zaman ölüm cezasının infazında bulunamaz, infaza yardımcı olamaz, ölüm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez.’’

GÜNÜMÜZDE HEKİM HAKLARINA YAKLAŞIM

Yunanistan’ın kuzeyindeki Selanik kentinde bir protesto sırasında kamu sektörü doktorları.
shutterstock.com 654575965

Hekimler günümüzde çoğu kez sorumlulukları ile gündeme gelmekte ve adları malpraktis davaları ile anılmaktadır ancak hekimlerin sorumluluklarından doğan hakları zaman zaman göz ardı edilmektedir. Bu hakların belki de tamamıyla idrak edilmesi içinse insanoğlunun bazen adeta bir musibet bin nasihatten iyidir düsturuyla hareket ederek bir sorunun patlak vermesini beklercesine bir tutum sergilediğini söyleyebiliriz. Öte yandan yaşanan bu musibetlerin birer kıvılcım yakarak aydınlık yarınlara ulaşabilme ümidini yeşerttiği de bir gerçektir. İnsan haklarının doğuşu ve günümüze gelişi incelendiğinde Fransız İhtilali’nin kanlı yüzüne rağmen günümüz dünyasına olan katkıları başta olmak üzere başlangıçta bir felaket gibi görünen birçok olayın bir kıvılcım misali aydınlık bir geleceğin habercisi olduğu görülmektedir. Günümüzde sağlıkta şiddet ve özlük haklarının iyileştirilmesi gibi konuların sıklıkla gündeme gelmesi ve hekimlerin grev yoluyla haklarını alabilme mücadelesi de kim bilir geleceğimize yön verecek o kıvılcımlardan biridir.

https://www.istockphoto.com/tr/foto%C4%9Fraf/kad%C4%B1n-cerrah-ameliyat-tansonra-%C3%BCz%C3%BCnt%C3%BC-yorgunluk-g%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCml%C3%BC-copyspace-stres-gm1218823053-356297102
Ağır iş yükü nedeniyle ameliyat sonrası tükenmiş görünen kadın cerrah.
istockphoto.com 1218823053

Özetle, hekimler de insandır. Tüm insanlar ‘‘haklı’’ yani hak sahibi olduğu gibi hekimler de ‘haklıdır’ ve onların da hakları olmalıdır. O nedenle hekimlerin sorumluluklarından bahsederken haklarını da göz önünde bulundurmalı ve bunun bilincinde davranmalıyız. Bu uğurda dökülen alın teri ve emeğe saygı göstermeli ve tüm insan hakları için mücadele vermemiz gerektiği gibi hekim haklarının iyileştirilmesi için de mücadele vermeliyiz.

Haklarını alamayan karanlıkta hapsolmuş tüm hekimlerin haklarını alabilmeleri ‘‘haklı’’ oldukları güzel yarınlara uyanabilmeleri, bir kıvılcımla dünyayı aydınlatabilmeleri umuduyla…  

KAYNAKLAR:

https://osmanelidh.saglik.gov.tr/TR-121768/hekim-haklari.html (son erişim tarihi: 3.07.2022)

https://toraks.org.tr/site/sf/documents/pre_migration/62a4344e24cc977ce9992a5a2e4ece4865c9ab96a0a47fc375bfb6745839ce8c.pdf (son erişim tarihi: 3.07.2022)

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.