Kudüs’ün insan psikolojisine etkisi: Kudüs Sendromu
Kudüs sendromu, Kudüs kentine yapılan bir ziyaret ile tetiklenen ya dini temalı takıntılı fikirlerin, sanrıların ya da diğer psikoz benzeri deneyimlerin varlığını içeren bir grup zihinsel fenomendir. Tek bir dine veya mezhebe endemik değildir, ancak Yahudileri, Hristiyanları ve Müslümanları birçok farklı kökenden insanı etkilemiştir.
En bilinen Kudüs sendromunun tezahürü, daha önce dengelenmiş ve herhangi bir psikopatoloji belirtisinden yoksun görünen kişinin, Kudüs’e geldikten sonra psikotik hale geldiği bir olgudur. Psikoz, yoğun bir dini tema ile karakterize edilir. Kişide genellikle birkaç hafta sonra veya bölgeden ayrıldıktan sonra tam iyileşme görülür. Kudüs sendromunun dini odağı, Floransa’daki Stendhal sendromu veya Paris’teki Paris sendromu gibi diğer fenomenlerden ayrılmaktadır.
Günümüzde üzerine Das Jerusalem-Syndrom adlı belgesel çekilen sendrom, aynı zamanda popüler çizgi film Simpsonlar’ın “Şimdiye Kalan En Büyük Hikayesi” bölümünde de işlenmiştir. Homer, ailesiyle birlikte İsrail’i ve Springfield’dan gelen bir tur grubuyla Kudüs’ü ziyaret ederken bu sendromdan etkilenmiştir.
Kalian ve Witztum, açıklanan davranışları gösteren turistlerin neredeyse hepsinin Kudüs’e gelmeden önce zihinsel olarak hasta olduklarını vurguladı. Ayrıca, Kudüs’e vardıktan sonra kendiliğinden psikoz gösterdiği iddia edilen turistlerin küçük bir kısmının Bar-El ve arkadaşları turistlerin şehre varmadan önce iyi olduklarına dair hiçbir kanıt sunmamıştı.
Kudüs sendromu daha önce “Kudüs kavgası zehir” veya “fièvre Jérusalemienne (kudüs ateşi)” olarak adlandırılan bir histeri türü olarak görülmüştü. İlk kez 1930’larda İsrail’deki modern psikiyatrik araştırmaların kurucularından biri olan Kudüs psikiyatrı Heinz Herman tarafından tanımlanmıştır. Bu davranışların özellikle Kudüs’ü ziyaret etmekten kaynaklanıp kaynaklanmadığı tartışılır, çünkü Mekke ve Roma gibi dini ve tarihi öneme sahip diğer yerlerde de benzer davranışlar belirtilmiştir (örneğin Stendhal sendromu). Bu sendrom vakalarının Orta Çağ’da zaten gözlendiği bilinmektedir.
Kudüs’e bir ziyaretin, ayrıldıktan sonra veya ayrıldıktan hemen sonra çözülen yoğun bir dini psikozu tetiklediği görülmekte olan klasik Kudüs sendromu, tıp literatüründe tartışmaya konu olmuştur. Tartışmanın çoğu, Kudüs sendromunun bu tanımının ayrı bir psikoz biçimi mi yoksa sadece İsrail’deki tıbbi otoriteler tarafından tespit edilmemiş olan, daha önce var olan bir psikotik hastalığın yeniden ifadesi olup olmadığına odaklanılmıştır.
Buna cevaben, Bar-El ve arkadaşları Sendromu Kudüs ziyareti ile alışılmadık ya da psikozla ilgili düşünce süreçleri arasındaki farklı tipteki etkileşimleri yansıtacak şekilde üç ana tipte sınıflandırmıştır.
Tip l
Kudüs sendromu daha önceden var olan psikotik bir hastalığa dayanır. Bu, Kudüs’ü ziyaret etmeden önce zaten psikotik bir hastalığı olduğu teşhis edilen bireyleri ifade eder. Tipik olarak dini fikirlerin etkisiyle şehre gidenler, genellikle varışta veya kaldıkları süre boyunca tamamlanması gerektiğine inandıklarını akılda tutmak için bir amaç veya görevde bulunurlar. Örneğin, etkilenen bir kişi, kendisinin önemli bir tarihi dini figür olduğuna inanabilir veya önemli dini düşüncelerden veya kavramlardan (Mesih’in gelişine veya Mesih’in ikinci gelişine neden olmak gibi) etkilenebilir.
Tip II
Kudüs sendromu, kendine özgü fikirlerin üzerine bindirilmiş ve karmaşık hale getirilmiştir. Bu illa ki zihinsel hastalık biçimini almaz ve Kudüs’ün önemini bireysel ya da kendi kendine özgü manevi inançları olan küçük bir dini grubun parçası olarak kültürel olarak anormal bir saplantı olabilir.
Tip III
Daha önceki akıl hastalıklarıyla uyuşmayan, ayrı bir form olarak Kudüs sendromu. Bu, en önce bilinen zihinsel olarak dengelenmiş bir kişinin Kudüs’e geldikten sonra psikotik hale geldiği en iyi bilinen tipini tanımlar. Psikoz, yoğun bir dini karakter ile karakterize edilir ve tipik olarak birkaç hafta sonra veya bölgeden uzaklaştırıldıktan sonra tamamen iyileşmeye gider. Belirli bir davranış biçimine dikkat çekilmesine rağmen, “kısa psikotik bölüm” tanı kategorisi ile bazı özellikleri paylaşır.
1.Anksiyete, ajitasyon, sinirlilik ve gerginlik, ayrıca belirtilmemiş diğer reaksiyonlar.
2.Gruptan veya aileden ayrılma ve yalnız Kudüs’ü gezme arzusunun ilanı. Kudüs sendromunun ve bu tür bildirimlerin öneminin farkında olan tur rehberleri, bu noktada turisti, sendromun sonraki aşamalarını engellemek amacıyla psikiyatrik değerlendirme için bir kuruma yönlendirebilir. Katılımsız ise, bu aşamalar genellikle kaçınılmazdır.
3.Temiz ve saf olma ihtiyacı: banyo ve duş alma takıntısı; zorunlu tırnak ve ayak tırnağı kesme.
4.Sık sık, her zaman beyaz olan uzun, ayak bileği uzunluğunda, toga benzeri bir elbise otel yatak çarşafları yardımı ile hazırlanması.
5.İncil’den Mezmurlar ya da ayetler bağırmak ya da yüksek ilahiler veya manevi şarkı söyleme ihtiyacı.
6.Kudüs’ün kutsal yerlerinden birinin alayı veya yürüyüşü.
7.Bir vaazın kutsal bir yere ulaştırılması. Vaaz tipik olarak daha sağlıklı, ahlaki, basit bir yaşam tarzı benimsemek için insanlığa ricada bulunur. Bu vaazlar tipik olarak kötü hazırlanmış ve ayrıktır.
9.Paranoyak bir Kudüs sendromu kurumunun bireyin peşinde olduğuna inanıyor, zehirlenme ve ilaç tedavisi yoluyla psikoz semptomlarına neden olur
Her yıl yaklaşık üç buçuk milyon turist Kudüs’ü ziyaret ediyor. Bar-El ve arkadaşları 13 yıl boyunca 42 vaka bildirmiş, ancak hiçbir durumda durumun geçici olduğunu doğrulayamamışlardı. Kudüs’teki Kfar Shaul Ruh Sağlığı Merkezi’ne başvuranların analiz edildiği 13 yıllık (1980-1993) bir dönemde, şiddetli Kudüs temalı zihinsel sorunları olan 1.200 turistin bu kliniğe sevk edildiği bildirildi. Bunlardan 470 tanesi hastaneye yatırıldı. Ortalama olarak, yılda 100 böyle turist görülüyor, bunların 40’ı hastaneye yatmayı gerektiriyor.
Kaynakça ve ileri okuma için:
- Kalian, M.; Catinari, S.; Heresco-Levi, U.; Witztum, E. “Spiritual Starvation in a holy space – a form of Jerusalem Syndrome”, Mental Health, Religion & Culture 11(2): 161–172, 2008.
- Bar-el Y, Durst R, Katz G, Zislin J, Strauss Z, Knobler HY. (2000) Jerusalem syndrome. British Journal of Psychiatry, 176, 86-90.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Jerusalem_syndrome
- http://edition.cnn.com/2010/LIVING/03/29/simpsons.messiah.syndrome/index.html?hpt=C2
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924933817308660?via%3Dihub