Servikal Vertebrae Anatomisinin Anatomi Atlaslarında İşlenme Farklılıkları: Karşılaştırmalı Değerlendirme

Tıp Fakültesinde anatomi derslerinin başlamasıyla hayatımıza giren, arkadaş ortamlarında ve forum sayfalarında saatlerce tartışılan, zor bir sorudan bahsedeceğiz bugün sizlere.

Hangi anatomi atlası daha iyi?

Muhtemelen bu yazıyı okuyan çoğu kişinin kulaktan duyma bilgilere dayansa da bir cevabı vardır. İlginç olan şu ki tüm tıp fakültesi öğrencilerinin aklını kurcalayan bu soruya cevap bulmak için daha önce hiç araştırma yapılmamış. Biz de, “Bu konuda çalışma yapmak, tıp fakültesi öğrencilerine düşer.” diyerek bir başlangıç yaptık ve Sobotta, Netter ve Prometheus anatomi atlaslarının servikal vertebralar konusunu işleyiş şekillerini ve içerik farklılıklarını saptadığımız bir çalışma gerçekleştirdik.

Netter	Prometheus	Sobotta
Omurga genel görünüm	Yok	Var	Var
Genel Vertebra yapısından bahsetme	Yok	Var	Yok
İncelenen Vertebralar	C1,C2,C3,C4,C7	C1,C2,C4,C7	C1,C2,C5,C7
Vertebraların incelenen eksen sayısı	C1=3,C2=2,C3=1,C4=2,C7=2	C1=3,C2=3,C4=3,C73	C1=3,C2=3,C5=1,C7=1
Renk kullanımı	Tek renk	Tek renk	Çift renk
Bazı önemli yapıların koyu yazı ile belirtilmesi	Yok	Yok	Var*

ÇPrometheus, Sobotta ve Netter anatomi atlaslarının servikal omurga yapısını işleyişi hakkındaki genel farklılıklara gelin hep birlikte bakalım.

Bir atlasta servikal vertebralar ayrı ayrı ele alınmadan önce genel omurga görünümünden bahsedilmesi konuyu daha iyi kavramamızı sağlayabilir. Sobotta ve Netter’de bu durumu göz önüne almış olacak ki iki atlasta da genel görünümden bahsedildiğini görüyoruz.

Vertebraları inceleme şekillerine baktığımızda Prometheus’un C1,C2,C3,C4,C7 vertebralarını; Sobotta’nın C1,C2,C4,C7 vertebralarını ve Netter’in C1,C2,C5,C7 vertebralarını incelediğini görüyoruz. Bu vertebraların incelenen eksen sayısı ise; Prometheus’da C1=3,C2=2,C3=1,C4=2,C7=2, Sobotta’da C1=3,C2=3,C4=3,C7=3, Netter’de
C1=3,C2=3,C5=1,C7=1 şeklinde tespit edilmiştir.

Biraz da atlaslara özel durumlardan bahsedelim. Prometheus’da incelenen vertebraların farklı eksenlerden görüntüsü sayfalara akılda daha kolay canlanması için art arda sıralanmıştır.

Buna ek olarak sadece Sobotta’ya da özel olan bir durum var. Sobotta’da aşağıdaki tabloda yer alan yapılar koyu renk punto ile yazılmış. Bu durumun öğrencinin dikkatini önemli yapılara çekme açısından faydası olduğunu söyleyebiliriz.

Arcus anterior atlantis	Dens Axis
Sulcus Arteria vertebralis	Fovea Dentis
Arcus posterior atlantis	Proc. Articularis superior
Corpus vertebra	Proc. Transversus
Facies articularis anterior	Facies articularis posterior
Arcus vertebra	Foramen Vertebra
Proc. Spinosus	Sulcus nervi spinalis
Uncus corparis	Foramen transversarium
Foramen transversarium	Tuberculum anterius-posterius

Gerçekleştirdiğimiz çalışmada servikal vertebralara ait 31 yapının hangi atlasta kaç tane bulunduğu ve ne şekilde ifade edildiği, ikinci isimlere ne kadar yer verildiği gibi durumları tek tek inceleyerek çeşitli tablolar oluşturduk. Birkaç gün içerisinde kaynakça bölümüne ekleyeceğim dosyadan çalışmanın tamamına ulaşabileceksiniz ama şimdilik sizleri de çok yormadan dikkat çekici birkaç bulgudan bahsetmekle yetineceğim.

(Çalışmamızı oluştururken Atlasların servikal vertebra konusunu işledikleri sayfa aralıkları incelenmiştir. Tabloda yer alan bilgiler bu bölümleri kapsamaktadır.)

• Bütün Atlaslarda Eşit sayıda bulunan yapılar;
• Arcus Anterior Atlantis

Ve evet sadece 1 yapıya bütün atlaslarda eşit sayıda rastlıyoruz. Yani öğrencilik hayatımız boyunca her şeyi ile ezberlediğimiz belki doğruluğundan hiç şüphe duymadığımız, kütüphanelerimizin en değerli kitapları olan anatomi atlaslarımızın arasında bu denli farklılıklar ve çeşitlilik bulunuyor.

• Sadece 1 atlasta bulunan yapılar
• Foramen İntervertebrale yapısına sadece Netter’de yer verilmiştir.
• İncisura Vertebralis Superior yapısına sadece Prometheus’da yer verilmiştir.
• Tuberculum Caroticum yapısına sadece Netter’de yer verilmiştir.
• Apex Dentis yapısına sadece Sobotta’da yer verilmiştir.

Buradaki yapılara, incelenen atlasların sadece birinde yer verilmiştir. ( Yer verilme durumu incelediğimiz sayfa aralıklarını (Servikal vertebra konusu) kapsamaktadır.)

• Üç Atlasta  farklı sayılarda yer verilen (hepsinde bulunan) yapılar.
• Corpus Vertebra
• Processus Spinosus
• Processus Transversus
• Processus Articularis Superior; Zygapophysis Superior
• Facies Articularis Superior
• Facies articularis İnferior
• Uncus Corporis; Processus Uncinatus
• Foramen Transversarium
• Tuberculum Anterius
• Tuberculum Posterius
• Dens Axis
• Facies Articularis Anterior

Burada listelenen yapılar her atlasta bulunmasına rağmen değinilme miktarı ve bahsedildiği yerler farklılık göstermektedir.

• Hiçbir Atlasta Bahsedilmeyenler
• Facies İntervertebralis
• Epiphysis Anularis
• İncisura Vertebralis İnferior
• Canalis Vertebralis

Kaynakça olarak kullandığımız ve tabloların oluşturulmasında yararlandığımız Feneis’in Sistematik Resimli Anatomi Sözlüğünde yer almasına rağmen hiçbir atlasta değinilmemiş olan yapılar yukarıda sıralanmıştır.

• Sadece 1 atlasın yer vermediği yapılar
• Arcus Vertebrae yapısına sadece Netter’de yer verilmemiştir.
• Lamina Arcus Vertebra yapısına sadece Netter’de yer verilmemiştir.
• Fovea Dentis yapısına sadece Netter’de yer verilmemiştir.

“Hangi anatomi atlası daha iyi?” sorusuna cevap bulabilmek için yapılması gereken şey bu çalışmanın tüm konulara uygulanması olurdu. Belki yoğun uğraşlar sonucu yapılabilir ama yine de hangisinin öğrenci için en iyi olduğuna karar verebilmemizi sağlayacak net çizgiler çizebileceğini pek sanmıyorum.

Teorik eğitimimiz süresince çoğumuzun çılgınca ezberlediği, en kıymetlimiz muamelesi yaptığı atlaslarımızın barındırdığı farklılıklar, her bir detayı eşsiz insan anatomisini tek kitaba indirgenemeyeceğinin en iyi kanıtlarından olsa gerek.

Bu durum tıbbın, insan anatomisinin çeşitliliğini ve benzersizliğini bizlere tekrar hatırlatarak tıp eğitimi sürecinde pratik odaklı öğrenmenin öneminin de altını çiziyor.

KAYNAKÇA