BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞU
Fiziksel görünümümüz duygularımızı, düşüncelerimizi, davranışlarımızı ama her şeyden önce ilişkilerimizi etkiler ve bu yüzden fiziksel görünümümüzde hoşlanmadığımız bir durum varsa , çoğu zaman bunu değiştirmek isteyebiliriz.Ama bu durum bazıları için bir obsesyon haline gelebilir, normal bir görünümleri olduğu halde kendilerini çirkin olarak tanımlayabilir. İşte bu durum “Beden Dismorfik Bozukluk” olarak adlandırılır.
Eğer Beden Dismorfik Bozukluğunuz nam-ı diğer Beden Algı Bozukluğunuz varsa fiziksel kusurunuz olmadığı veya varsa bile dikkat çekmeyecek kadar az olan kusurunuz yüzünden fiziksel görünümünüzle aşırı bir şekilde uğraşırsınız ve bu sizin için birçok psikiyatrik hastanın tanımladığı gibi “İşkence Edici, Utanç Verici” bir uğraşı haline gelir.
Özellikle sosyal medyanın, basının, internetin ulaşılması kolay kaynaklar haline gelmesiyle birlikte, “Dayatılmış Güzellik Algısı”nın insanların ruhsal dünyaları üzerindeki etkisi bir hayli artmıştır. Dergilerin, ünlülerin sosyal medya hesaplarında yaptıkları kişisel paylaşımların gerçekçi olmayışı, ünlülerin fotoğraflarının üzerinde yapılan oynamalarla birlikte, olduklarından çok daha farklı gösterilmeleri ve kişilerin bu oynanmış hallerinin dünyaya yeni güzellik algısı olarak lanse edilmesi, başta fiziksel özelliklerine aşırı önemseyen ergenlerde ve daha nice insanda bir tür psikolojik baskı yaratmakta yani kişilerin fiziksel görünümüyle ilgili kaygı yaşamasına sebebiyet vermekte ve onları kozmetik müdahale arayışına itmektedir. Estetik cerrahiye ulaşımın kolaylaşması ile birlikte kişilerin estetik operasyonlara başvurması o kadar fazlalaşmıştır ki, estetik yaptırmak artık sıradanlaşmış bir kavram olmuştur.
Bugün burada size bu durumu anlatmadan önce özellikle bahsetmek istediğim birkaç nokta var. Bu kişilerin hayali kusurunu düzeltmek için kişiye uygulanan estetik müdahaleler hiçbir şekilde çözüm getirmez. Çünkü kişi kusurlu olduğu için değil, bazı faktörlerin etkisiyle beraber yaşadığı psikolojik takıntılarından dolayı “Kusurları”nı dert edinir. Onun için bu sorundan muzdarip insanlara yapılabilecek en doğru müdahale psikolojik destek almasına yardımcı olmaktır. Bu konuda da plastik, rekonstrüktif ve estetik cerrahlarına düşen görev küçümsenemeyecek kadar büyük.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUK (BDB) NEDİR?
2014 yılından beridir Obsesif Kompülsif Bozukluk ile ilişkilendirilen BDB, kişinin görünümünde gerçekmiş gibi kabul ettiği hayali bir kusurla ileri derecede uğraşıp onu gizlemeye çabalamasıdır. BDB’nin ciddiyeti obsesyonel kaygıdan ağır sanrıya doğru uzanacak bir şekilde geniş bir spektrumu içinde barındırır. Psikiyatrik komorbidite*,anksiyete, depresyon ve kişilik bozukluğu BDB’nin analizinde ön planlarında olan kısımlarıdır.
BDB’den muzdarip kişiler görünümüyle ilişkili olumsuz düşünceleri kontrol edemezler ve bu kişiler kendileri hakkında söylenen olumlu düşüncelere inanmazlar, başkalarının onların hoş göründüğünü söylemesi onlara yalan gibi gelir.
BDB’nin belirtilerinin sürekliliğinin olması kişinin yaşam kalitesinin düşmesine yol açabilir. BDB’den muzdarip kişiler hayali kusurlarından ötürü sosyal ilişkilerini sıfırlayabilir, evden çıkmayıp işe ve okula gitmeyi reddedebilir.
BDB’den dolayı kişi, sürekli aynada “Kusuru”nu kontrol eder hatta bu kontrol etme durumu bazen saatlerce bile sürebilir.
BDB sonucu kişi kusurlarını estetik müdahalelerle düzelttirmek ister. Estetik müdahale sonrası ilk dönemlerde kişi hayatından memnun, geçici bir tatmin olma duygusu yaşar. Fakat sonrasında kişiyi kaygıları yeniden bulur ve tekrardan algıladığı kusurunu düzelttirmeye çalışır ve bu böyle devam eder.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUK VE NİTELİKLERİ
BDB’si olan kişiler başta burun olmak üzere, cildine, saçına, gözlerine bir takıntı duyar. Fakat bu skala kalça , genital bölge, meme vb. uzuvlarla birlikte genişletilebilir. Aslında kişinin takıntı haline getirdiği hayali kusur yoktur ya da yok denecek kadar küçüktür. Fakat BDB’li kişi bunu büyük bir takıntı haline getirir ve yaşamak onun için zor bir hale gelir.
Yapılan bazı çalışmalarda BDB’nin ilk kez görülmesi 6 yaşına kadar düşmüş olsa da, ortalama olarak ilk kez 16 ila 20 yaşları arasında gözlemlenir.
BDB’ye dair yapılan çalışmaların az olması sebebiyle, BDB’nin sıklığının yüzde kaç olduğu bilinemese de, %0.7 ile %3 arasında olduğu tahmin edilmektedir.
BDB’si olan bireylerin çoğu hiç evlenmemiş, daha önce evlilik yapanların büyük kısmı ise boşanmış ve tek başına yaşamaktadır.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUK VE AİLE ÖYKÜSÜ
BDB’li bireylerin aileleri incelendiği zaman dikkat çekecek bir şekilde duygu-durum bozukluğu görülmüştür. Bu kişilerin %58’inin ailelerinde duygu-durum bozukluğu saptanmıştır. Aynı zamanda BDB’li bireylerin 1. derece yakınlarının %17’sinde majör depresyon ve yine %17’sinde madde kullanımı tespit edilmiştir.
Obsesif Kompülsif Bozukluk çoğu BDB’li bireyin annesinde görülmüştür. Fakat yurt dışında bu oran %4’lerde iken, Türkiye’de %16’ya kadar dayanmaktadır.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUK VE KLİNİK ÖZELLİKLERİ
BDB’nin bilinenen önemli klinik özelliği kişinin hayali kusuruna karşı aşırı takıntı besleyip onunla aşırı uğraşmasıdır. Kişinin algıladığı kusur hayali olmasa bile kişi kusuruna karşı aşırı takıntılı olur. Bu yüzde kişi mesleki, toplumsal kayıplar yaşayabilir. Genç yaşta başlayan BDB, genellikle işi olmayan sosyal açıdan izole yaşayan kadınlarda görülür.Yakınmalar sıklıkla saçların incelmesi, akne, kırışıklıklar, skarlar, vasküler izler, tenin solukluğu ya da kızarıklığı, şişlik, yüzde simetri bozukluğu, yüzde aşırı kıllanma gibi kusurlar BDB’li bireylerin kaygı beslediği kusurlardan bazılarıdır. Kişi bu nedenle sık sık vücudunda kusurlu gördüğü yeri kontrol edebilir.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞUN BELİRTİLERİ
⦁ Takıntı haline getirdiği özelliğini diğer insanlarınkiyle kıyaslamak
⦁ Görünüşünü sık sık ayna gibi yansıtıcı yüzeylerde kontrol etmek
⦁ Fotoğrafının çekilmesinden hoşlanmayıp, karşı çıkmak
⦁ Aşırı makyaj yaparak kusurunu gizlemeye çalışmak
⦁ Şapkayı kusurunu gizlemek için takmak
⦁ Ellerle ve saçla yüzünü kapatmaya çalışmak
⦁ Takıntılı olduğu kusuruna sürekli dokunmak, kontrol etmek
⦁ Cilt bakımı gibi düzenli yapılan bakımları hiç aksatmadan yapmak
⦁ Cerrahi müdahalenin gereksiz olduğu uzmanlar tarafından belirtilse de, estetik yaptırmaya çalışmak
⦁ En şiddetli BDB’de kişiler intihara teşebbüs edebilirler.
⦁ Yüksek delüzyonel BDB’liler psikiyatrik destek almaktansa, estetik cerrahlardan, dermatologlardan, diş hekimlerinden kaygılarını ortadan kaldırmak için destek alabilir.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞUN SEBEPLERİ
Beden Dismorfik Bozukluğun asıl sebebinin tam olarak bilinmemesiyle beraber, diğer mental bozukluklar gibi multifaktöriyel sebeplerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Örnekleri sıralayacak olursak:
⦁ Beynin yapısındaki ve kimyasındaki anomaliler
⦁ Aile geçmişinde Obsesif Kompülsif Bozukluğu (OKB) veya Beden Dismorfik Bozukluğun olması
⦁ Deneyimler, kültürel geçmiş
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞU TETİKLEYEN RİSK FAKTÖRLERİ
⦁ OKB ve BDB’si olan insanlarla kan bağı olması
⦁ Çocukluk travmaları
⦁ Mükemmeliyetçilik arzusu
⦁ Toplumsal baskı ve dayatılan güzellik algısı
⦁ Anksiyete gibi psikiyatrik bozukluklar
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞUN SEBEP OLDUĞU KOMPLİKASYONLAR
⦁ Davranışsal bozukluklardan kaynaklanan sağlık problemleri
⦁ Yeme bozuklukları
⦁ Madde bağımlılığı
⦁ İntihar eğilimi
⦁ Anksiyete
⦁ Majör depresyon
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞUN TEŞHİSİNİ KOYMAK
BDB, tanısı çok zor koyulan bir bozukluktur. Çünkü BDB’li kişiler doktorlara kaygılarından bahsetmeye çekinirler ve bundan utanç duyarlar. Hatta bazen kişinin BDB’li olduğunu tespit etmek doktorun yıllarını alabilir ya da doktor hiçbir zaman bu teşhisi koyamayabilir. Teşhis konulmadığı için de BDB’li kişiler art arda estetik müdahalelerle “Hayali” kusurlarını düzelttirmeye çalışırlar.
Dermatolog veya Estetik Cerrah, hastayı muayene ederken kişinin hem fiziksel muayenesini eder hem de hastanın geçmişini bilmek ister. Eğer doktor, kişinin BDB olduğunda şüphelenirse, hastayı bir psikiyatriste yönlendirir. Psikiyatrist ise, kişinin davranışlarını detaylı bir şekilde inceler ve gerekli teşhisi koyar.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUK NASIL TEDAVİ EDİLEBİLİR?
⦁ BDB’yi hafif semptomlarla yaşayanlar için “Kognitif Davranışsal Terapi” uygulanır. Bu yöntemle düşünme ve davranış tarzını değiştirerek BDB’nin semptomlarını kontrol altına almak hedeflenir. Bu tedaviyle kişinin semptomlarını tetikleyen faktörler tespit edilir.
⦁ BDB’yi orta semptomlarla yaşayanlar için iki yöntem uygulanabilir. İlk yöntem hafif semptomlar yaşayanlara da uygulanan “Kognitif Davranışsal Terapi”, ikincisi ise “Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörü (SSRI)” isimli antidepresan tedavisidir. Farklı tiplerde SSRI olsa da, en yaygın kullanılanı “Fluoksetin”dir. Bu tarz antidepresanların etkisini göstermesi 12 haftaya kadar sürebilir. Eğer kişiye faydası olduğu anlaşılırsa, bu ilaç birkaç ay boyunca hasta tarafından kullanılır.
⦁ BDB’nin ağır semptomlarını yaşayan hastalara hem “Kognitif Davranışsal Terapi” hem de “SSRI Antidepresan Tedavisi” uygulanır. Kişinin ağır semptomlar yaşadığı kanaatine SSRI’yı 12 hafta kullandıktan sonraki durumuna göre varılır.
BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞU ÖNLEMEK MÜMKÜN MÜ?
BDB’yi önlemek için bilinen bir yöntem bulunmamaktadır. Fakat BDB genellikle ergenlik çağında başladığı için, ne kadar erken tespit edilirse tedavi etmek ve semptomları hafifletmek bir o kadar kolaylaşır.
KAYNAKLAR:
- http://www.dusunenadamdergisi.com/ing/DergiPdf/DUSUNEN_ADAM_DERGISI_68c00047d0be41c2acd282d30d3386d0.pdf
- https://adaa.org/understanding-anxiety/related-illnesses/other-related-conditions/body-dysmorphic-disorder-bdd
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/body-dysmorphic-disorder/symptoms-causes/syc-20353938
- https://dergipark.org.tr/download/article-file/25494
- https://www.webmd.com/mental-health/mental-health-body-dysmorphic-disorder#1
- https://www.nhs.uk/conditions/body-dysmorphia/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3181960/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27283435
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25150563
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28511828
- https://www.racgp.org.au/afp/2015/november/body-dysmorphic-disorder-in-men/
- https://www.bmj.com/content/350/bmj.h2278.long
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0193953X14000513?via%3Dihub
