Bir Türlü Dilimizin Varmadığı Kavram “Cinsellik”

Cinsellik hayatımızda yemek, içmek kadar doğal bir ihtiyaçtır. Fakat toplumumuz bu tarz konuları açıkça konuşmaya ortam hazırlamaz. Cinsellik tabu olarak karşılanır ve kimse hakkında en yakınıyla bile konuşmaktan çekinebilir. Özellikle kadınlar, hele bir de genç kadınlar hamile kalmak gibi bireyin hayatını altüst edebilecek durumlarda acımasızca damgalanırlar.

Türkiye’de de toplumsal cinsiyet eşitsizliği nedeniyle kadınlar daha düşük öğrenime sahip olmakta, daha az iş gücüne katılmakta, daha az gelir elde etmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği kadında en çok üreme sağlığını etkilemektedir. Bunun başlıca etkileri kadına yönelik şiddet, namus cinayetleri, kızlık zarı kontrolü, istenmeyen ya da ergen gebelikler, sağlıksız koşullarda düşükler, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, hastalıkların tanısında gecikme, üreme sağlığı hizmetlerine ulaşılamamasıdır.

Üreme sağlığı, üreme sistemi, işlevleri ve süreci ile ilgili sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, tüm bunlara ilişkin fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halinin olmasıdır. İnsanların tatmin edici ve güvenli bir cinsel yaşam sürdürmesiyle ilgilenir. Kişilerin üreme yeteneklerini ne zaman ve ne sıklıkta kullanacaklarına karar verme özgürlüğü vardır. Dolayısıyla erkeklerin ve kadınların güvenli, etkili, hesaplı ve kabul edilebilir doğum kontrol yöntemlerinden haberdar edilmeleri ve bunlara erişebilmeleri gerekir. Üreme/kadın sağlığı hizmetleri 1975 yılında Mexico City’de gerçekleştirilen Nüfus ve Kalkınma Konferansı ile öne çıkmış, ardından Pekin Deklarasyonu (1994) ve Bin Yıl Hedefleri (2000) ile üreme sağlının önemi artmıştır.

Üreme sağlığı; istenmeyen gebeliklerin önlenmesi, aile planlanmasının yapılması, çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere yol gösterilmesi, anne ve çocuk ölümlerinin azaltılması, cinsel yollarla bulaşan hastalıklarla mücadele edilmesi gibi konularla ilgilenir. Ama en kolay önlenebilir olan sorun adolesan gebeliğidir. Bu henüz cinsel olgunluğa erişmemiş, yetişkin olmayan genç bireylerin hamile kalıp doğumdan sonra hayatlarına çok büyük bir sorumluluk almaları demektir. Erken yaşta çocuk sahibi olmak kadınların eğitim, sosyal ve ekonomik hayatlarına çok ciddi engel olmaktadır. Ayrıca, erken yaşta annelik annenin ölüm riskini ve genç annelerin çocuklarında da hastalık ve ölüm riskini artırmaktadır.

Adolesan gebeliğinin kendi içinde tekrar eden bir döngüsü vardır. Yoksulluk, eğitimsizlik ve gebelik birbirini doğuran sebep ve sonuçlar gibilerdir. Bizim bu zincirde müdahale edebildiğimiz nokta kız çocuklarının eğitimde geçen sürelerini arttırmaktır. Hatta öyle ki 1 yıl bile arttırılsa adolesan gebeliği ve bunun kötü sonuçları görünür bir şekilde engellenebilir. Bu konuda ülkemizde aklımıza gelen ilk isim ‘Haydi Kızlar Okula!’ kampanyasıyla Türkan Saylan oluyor. Onu saygıyla anıyoruz ve emeklerinin nasıl önemli bir amaç uğruna olduğunu bir kez daha fark ediyoruz

En başta kişinin doğurganlık yeteneğinin olduğundan ve bunu istediği zaman ve istediği sıklıkta kullanabileceğinden bahsetmiştik. Bunun için en başta korunma yöntemlerinin farkında olmamız gerekir. Bu yöntemlerden ve uygulamasında dikkat edilecek hususlara bir göz atalım.

Bakırlı Rahim İçi Araç

Spermlerin rahim içine ulaşması engellenerek döllenmenin önüne geçilir. Korunmasız cinsel ilişki sonrası ilk 5 gün içinde takılırsa da etkilidir. Ön yargı olmasına rağmen gençlerde kullanılmasında hiçbir sıkıntı yoktur. EN ETKİN(%99) ve güvenilir korunma yöntemidir. Takıldıktan sonra ortalama 10 yıl boyunca koruyucu etkisini kaybetmez.

Acil Kontrasepsiyon (Ertesi Gün Hapları)

Korunmasız cinsel ilişkiden en fazla 72 saat sonra uygulanan bir yöntemdir. Korunma yöntemi olduğundan çoktan gerçekleşmiş gebeliklerin önüne geçemez. Bakırlı RİA gibi uzun etkili bir yöntem değildir. Sonraki ilişkiler için tekrar uygulamak gerekir.

YUZPE Yöntemi

Korunmasız ilişkiyi takiben ilk 72 saat içinde, 12 saat arayla toplam 2 kere alınan belirli dozda östrojen ve progesteron hormonu şeklinde olan uygulamaya Yuzpe yöntemi adı verilir. Her bir dozda 100µg östrojen ve 1000µg progesteron alınması hedeflenir. Bu da 4 tablete denk gelir. Östrojen kusmaya sebep olduğu için bu yöntemin anti-emetiklerle birlikte kullanılması önerilir. Çünkü alınan hormonun etkisini gösteremeden vücuttan atılması korunmayı engelleyecektir. Ayrıca bu yöntem bir ay içinde birden fazla ilişkiden sonra rahatlıkla kullanılabilir. Fakat piyasaya yeni çıkan Ella için yeterli bilimsel çalışma olmadığı için ayda bir kere kullanılması önerilir.

Anti emetik –> 40 dk sonra –> 1. doz (4 tablet) –> 12 saat sonra –> Anti emetik –> 40 dk sonra –> 2. doz(4 tablet)

Kondom

Penisin üzerine geçirilen şeffaf ince lateks bir malzemedir. Penisin boyuna göre seçilmesi gerekir. Boşaldıktan sonra vajinadan çıkarken kasıklara yakın olan uçlarının tutulması önemlidir. Böylece kondom vajinanın içinde kalmamış olur. Kondom; cüzdanda, kalorifere yakın, güneşin altında kısacası sıcak ortamlarda tutulmamalıdır. Yoksa porları genişler ve spermlerin geçişine zemin hazırlanır. Ereksiyondan hemen sonra takılması çok önemlidir. Boşalmaya yakın takılması etkin bir koruma sağlamaz. Ejekülasyon olduktan sonra kondomda yırtık olup olmaması kontrol edilmelidir. Böyle bir şey saptanırsa acil kontraseptif gibi yöntemlerin kullanılması gerekebilir. Enfeksiyondan EN İYİ korunma yoludur.

Vajina Kondomu

Hazne içini ve rahim ağzını örterek, cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki sperm hücrelerinin kadının rahmi içine girmesini önler. Doğru kullanıldığında %95 etkilidir. İlişkiden saatlerce önce çömelerek ya da uzanarak takılması mümkündür. Ayrıca kondomu takmak için ilişkiyi bölmeye gerek kalmamaktadır. Her ilişkide yeni bir kondom kullanılması önemlidir.

Yararlanılan Kaynaklar

https://www.who.int/reproductivehealth/en/

https://en.wikipedia.org/wiki/Reproductive_health

https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/a%C3%A7sap40.pdf

ŞİMŞEK H . Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Kadın Üreme Sağlığına Etkisi: Türkiye Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2011; 126-119.

ÇEVİK C. GÜNAY T.  Kadın ve Üreme Sağlığı. Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı – Özel Konular. 2015;1(1):14-24.

TAŞKIN M. Acil Kontrasepsiyon. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015; 55-59.

http://www.istanbulsaglik.gov.tr/ahweb/belge/ap/kkondom.pdf