EN YAKINLARINA YABANCILAŞMAK: CAPGRAS SENDROMU

Bir sabah, güne annenizin “Bu benim çocuğum değil!!” çığlıklarıyla başladığınızı ve ne yaparsanız yapın onu “siz” olduğunuza inandıramadığınızı düşünün. Kulağa korku filmi senaryosu gibi gelse de Capgras sendromuna sahip bireylerin yakınları için bu senaryo maalesef ki gerçeğe dönüşebiliyor. Peki bu ilginç sendrom nedir, ne değildir, nasıl ortaya çıkar ve nasıl tedavi edilir? Gelin bu sorulara birlikte cevap arayalım.

CAPGRAS SENDROMU NEDİR?

Capgras Sendromu; insanların, yakın oldukları kişilerin kendilerine birebir benzeyen “sahtekarlar” ile değiştirildiğine inanmasına sebep olan bir bozukluktur.  Sanrısal yanlış tanıma bozuklukları içerisinde yer alır. Toplumda oldukça nadir görülür. Sıklıkla paranoid şizofreni ile birlikte görülse de demans (özellikle Lewy cisimcikli demans), nörodejeneratif hastalıklar, organik beyin lezyonları, illegal ilaç kullanımı ve serebrovasküler olaylarla birlikte de görülebilir. Genellikle haftalar hatta aylar süren ataklarla karakterizedir. Diğer sanrısal yanlış tanıma bozuklukları gibi Capgras sendromu da selektiftir yani sadece seçilmiş birkaç kişiye yönelik algı bozuklukları ortaya çıkarır. Aynı zamanda spesifiktir yani bir kişi bir kez “sahtekar” olarak addedildikten sonraki ataklarda da yine bu kişiler suçlanacaktır.

CAPGRAS SENDROMU NE DEĞİLDİR?

Bu soruya yanıt verebilmek için Capgras sendromunun tanımlandığı dönemlere doğru bir yolculuğa çıkmak gerekiyor. Bu sendrom adını, kendisini 1923 yılında Madame Macabre isimli hastasının bulgularını ayrı bir sendrom olarak tanımlayan Fransız psikiyatrist Joseph Capgras’tan alıyor. Bu yıllarda sendroma tamamen psikiyatrik temellere dayanan ve sadece kadın hastalarda görülebilen bir durum gözüyle bakılmış olsa da günümüzde bu sendromun çoğunlukla nörolojik olayların sonucu olarak karşımıza çıktığını ve kadın hastalarda daha sıklıkla görülmekle birlikte erkeklerde de görülebildiğini artık biliyoruz.

NASIL ORTAYA ÇIKAR?

Bu sorunun yanıtı ise insan beyninin en karmaşık mekanizmalarından bir tanesi olan yüz tanıma mekanizmasında gizli. Hala tam olarak anlaşılamamış olan yüz tanıma mekanizması, bilim dünyasında yaygın kabul gören hipoteze göre iki farklı basamaktan oluşuyor: ilk basamak, yüzün sahip olduğu görüntüyü duyusal olarak tanımladığımız aşama iken ikinci basamak, duyusal olarak algıladığımıza duygusal anlam yükleyerek yakınlarımızı tanıdığımız aşamayı ifade ediyor. Bir başka deyişle ilk basamak bireyi dış görünüş olarak tanıma anlamına gelirken ikinci basamak içsel bir tanıma sürecini gösteriyor. İlk aşamanın ortaya çıkışında, daha çok occipitotemporal bölgelerin görev aldığı düşünülürken ikinci aşamada ise frontal ve limbik bölgelerin daha baskın olduğu düşünülüyor. Bu karmaşık sistemin ilk basamağında meydana gelen değişimler sonucu prosopagnosia, bir diğer deyişle yüzleri tanıyamama durumu oluşurken ikinci basamağında bir problem olduğunda ise Capgras sendromu, hastaların yüzleri tanıdığı fakat duygusal bağlantıyı kuramadığı durum karşımıza çıkmaktadır.

Peki Capgras sendromunun ortaya çıkmasında bahsettiğimiz bölgelerdeki sorunlar tek başına yeterli mi diye soruyorsanız cevap: Hayır! Oldukça karmaşık ve henüz tam olarak aydınlatılamamış bir mekanizmanın ürünü olan Capgras sendromunun birçok farklı durumdan etkilendiği düşünülüyor. Örneğin akıl yürütme ve muhakeme yeteneğinde azalmaya sebep olan organik durumların da bu sendromun ortaya çıkmasını kolaylaştırdığı düşünülmekte.

NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Bu sendromun tedavisine yönelik günümüzde bilinen bir yöntem bulunmamakla birlikte, altta yatan organik nedenlerin tedavi edilmesi ile hastalığın gerilediği literatürde çeşitli vaka raporları ile gösterilmiştir. Bunun yanında demans hastalarında da sıklıkla kullanılan, hastanın inandığı gerçekliğin yanlışlığını hastaya ispatlamaya çalışmak yerine onlarla empati kurmaya çalışma temellerine dayanan geçerlileştirme terapisi; tarihler, mekanlar, yaşanılan olaylar gibi bilgilerin sıklıkla dile getirildiği gerçeklik oryantasyonu terapisi gibi terapi yöntemlerinin de kısıtlı da olsa fayda sağladığı ifade edilmektedir.

Beyin, sayısız gizemlerle dolu bir organ olarak bilim insanları tarafından keşfedilmeyi bekleyen pek çok özelliğe sahip. Bu yazıda söz ettiğimiz Capgras sendromu gibi nadir ve ilgi çekici sendromlar da bilim dünyasına birbirinden çok farklı, esrarengiz araştırma alanları yaratıyorlar ve görünen o ki beynin tüm sırlarını açığa çıkarmaya hiç niyeti yok!

KAYNAKÇA

Bhandari, S. (2013, November 12). Unusual psychiatric syndromes. Retrieved May 11, 2021, from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780702033971000239

Menon P, Saldanha D, Mehta SK, Agrawal M. Capgras delusion in a case of schizophrenia. Is it a cause for concern? . Med J DY Patil Univ 2014;7:100-1

Nhs choices. (n.d.). Retrieved May 11, 2021, from https://www.nhs.uk/conditions/face-blindness/

Gotter, A. (2017, May 02). Capgras syndrome: Causes, treatment, and caregiving. Retrieved May 11, 2021, from https://www.healthline.com/health/capgras-syndrome

Capgras delusion. (2021, April 30). Retrieved May 11, 2021, from https://en.wikipedia.org/wiki/Capgras_delusion

Capgras syndrome (impostor syndrome): Symptoms, treatment & more. (n.d.). Retrieved May 11, 2021, from https://www.webmd.com/mental-health/impostor-syndrome-capgras

Keith A. Josephs, M. (2007, December 01). Capgras syndrome and its relationship to neurodegenerative disease. Retrieved May 11, 2021, from https://jamanetwork.com/journals/jamaneurology/fullarticle/794900

Pietrini, P., Salmon, E., & Nichelli, P. (2009, February 23). Consciousness and dementia: How the brain loses its self. Retrieved May 11, 2021, from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780123741684000162