KANSER VE HEDEFLENMİŞ TERAPİ

Kanser, çevresel ve genetik koşulların harmanlanmasıyla birlikte ortaya çıkan, hücrelerin kontrolsüz olarak bölündüğü komplike bir hastalıktır. 100’den fazla türünün olduğu bilinen kanserin tedavilerinde kişiye özgü yöntemler izlemek esas olmalıdır.

Kimsenin DNA’sı ve yaşadığı koşullar birbiriyle aynı değildir ve buna bağlı olarak her hastanın her tipteki tedaviye verdiği cevap farklıdır. Bu yüzden de dünyada kanser ve türleri için farklı tedavi yöntemleri arayışları hala sürmektedir ama gelinen nokta açıkçası olmak istediğimiz yerden uzaktadır.

Kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi yöntemlerin dışında geliştirilen aşağıda birazdan bahsedeceğim birtakım yöntemlerin uygulanım sıklığı gün geçtikçe artmaktadır.Fakat hastayı tedaviye hazırlarken, başta kendisini sonra da yakın çevresini psikolojik olarak hazırlamak bu komplike tedavinin sürecini kolaylaştıracaktır.

Kanser Neden Kaynaklanır?

Kanserin tek bir sebepten kaynaklandığını söylemek çok doğru bir söylem olmayacaktır. Kanserden yabancı kaynaklarda genetik bir hastalık olarak bahsedilse de aslında multifaktöriyel bir hastalıktır.Yani genetik faktörlerin çevresel koşullarla etkileşimiyle ortaya çıkar.

Kanseri genetik olarak atalarımızdan miras almış olabiliriz ya da DNA’mız hayatımızda karşılaştığımız olumsuz çevresel koşullara maruz kalmış olabilir ve vücudumuz kanserli hücreler üretebilir. Bilinen en popüler çevresel koşullar arasında sigara ve radyasyon da vardır.

Her bireyin kanserli hücrelerinde kişiye özgü genetik değişiklikler ortaya çıkar. Hatta öyleki, kişinin kendi kanserli hücreleri arasında bile genetik farklılıklar vardır. Kanserli hücrelerde normal bir hücrede gerçekleşen genetik değişikliklere oranla daha büyük bir değişiklik görülür.

Kanserde Tedavi Yaklaşımları

Kanserde uygulanan kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedavilerinin yanında 4 yeni tedavi geliştirildi. Tabii bu tedavi yöntemlerinin gelişim süreci hala sürmektedir. Ama kısaca bunlardan bahsedecek olursak;

1. İmmünoterapi: Hastanın immün sistemini yeniden aktive edip, hastalıkla mücadele etmesini sağlayan yöntem.
2. Kişiselleştirilmiş Tedavi: Hastanın tümör ve genetik özelliklerine göre, kişiye özgü bir tedavi yöntemi hazırlanır.
3. Kanser Önleyici İlaç Tedavisi: Meme ve yumurtalık kanseri riski taşıyan hastalara önceden uygulanan tedaviyle hastanın kansere yakalanmasını önler.
4. Hedeflenmiş terapi: kanser hücresinin oluşumu veya yayılmasından sorumlu gen veya proteinin oluşumunu inhibe eder. Normal hücrelerde bulunmayan ama kanser hücresinde bulunan hedefleri tespit etmeye dayalıdır.

Hedeflenmiş Terapi Nedir?

Bilim insanları, kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını sağlayan, kanser hücrelerini diğer hücrelerden farklı kılan faktörleri keşfetti. Bu keşiflerle birlikte kanser hücrelerini “Hedef Alarak” tedavi etmek mümkün oldu.
Hedeflenmiş Terapi, kanser hücreleriyle normal hücrelerin arasındaki farktan yararlanılarak kullanılan özel tipte bir kemoterapidir. Genellikle başka bir tedavinin yanında kullanılan Hedeflenmiş Terapi, bazen tek başına da kullanılabilir.

Hedeflenmiş Terapinin Çalışma Mekanizması

Kemoterapide esas olan hızlı bölünen hücreleri öldürmektir. Fakat kemoterapi tedavisinde bu yüzden esasında normal olup ama çok hızlı bölünen hücreler de öldürülüyordu.Bu yüzden de saç dökülmesi ve kusma gibi yan etkiler de görülüyordu.

Hedeflenmiş terapi de ise, normal hücreler öldürülmüyor.Çünkü hedeflenmiş terapi, genetik yapsında aşırı değişiklik gerçekleşen kanserli hücreleri tanıyıp, o hücrelerin yavaş çalışmasını sağlayabilir ya da büyümesini inhibe edebilir.
Hedeflenmiş terapi de uygulanan ilaçlar, kanser hücrelerini diğer hücrelerden farklı kılan özellikleri sıfırlar. Kanser hücrelerinin çok hızlı ve anormal bir şekilde büyümesini sağlayan spesifik bölgelerine etki eder. Bu spesifik alanlara etki eden çok sayıda ilaç geliştirilmiştir.
Hedeflenmiş terapi;

1. Kanser hücresine toksin taşıyarak,
2. İmmün sistemin çalışmasını tetikleyerek,
3. Kanser hücrelerine kan taşıyan damarların oluşumunu inhibe edip, kanser hücrelerinin beslenmesini önleyerek,
4. Kanser hücrelerinin yapısal proteinlerini değiştirerek,
5. Kanser hücrelerinin büyümesini sağlayan kimyasal sinyalleri bloke ederek etkisini gösterir.

Hedeflenmiş Terapi Kimlere Uygulanır?

Hastaların taşıdığı bazı kanser tipleri, hedeflenmiş terapinin uygulanabildiği hedefleri içerir ve bu kanserler bu yöntemle tedavi edilir. Ama bazı hastaların kanser tipi bu tedaviye uygun olmayabilir. Bu yüzden, tümörler uygulanan terapiye uygun hedefler taşıyor mu test edilir. Biyopsi ile hastanın bu tedaviye uygun olup olmadığı anlaşılır ve gerekli prosedürler uygulanır.

Hedeflenmiş Terapide Risk Faktörleri

Çoğu tedavide de görüldüğü gibi, Hedeflenmiş terapinin de yan etkileri mevcuttur. Bu yan etkilerin en yaygınları ise, diyare ve karaciğer problemleridir. Bununla beraber, kişinin kanının pıhtılaşmasında ve yaralarının iyileşmesinde problemler gözlenebilir.Bu tedavinin uygulandığı hastalarda, yüksek tansiyon, yorgunluk, cilt problemleri vb. gözlenmiştir.

Yan etkilerinin dışında bir diğer risk faktörüyse kişisel bilgilerin gizliliğidir. Yasa gereği size dair bütün bilgiler, testlerle elde edilen genetik sonuçlar korunur. Fakat, sağlık sektörü dışındaki insanlar, genetik bilgilerinizi ve sağlık durumunuzu kapsayan belgeleri dışarı sızdırabilir.

Avantajları

1. Diğer kanser hastalarına kıyasla, hedeflenmiş terapi uygulanan hastalarda daha az yan etki görülür ve buna bağlı olarak da yüksek bir yaşam kalitesi sağlanır
2. Hedeflenmiş terapi de moleküler ve hücresel anomaliler düzeltilebiliyor.
3. Kanseri kronik bir hastalık gibi tedavi etme olanağı sağlıyor.

Dezavantajları

1. Hedefleyen bir tedavi yöntemi olduğu için, tek bir hedefe yönelip, diğer hedefleri yok sayan ve bu yüzden kanser gibi çoklu hedef barındıran bir hastalıkta başka tedavi yöntemlerine yönelimi zorunluluk haline getiriyor.
2. Hedeflenmiş terapinin maliyeti diğer tedavi yöntemlerine oranla çok daha yüksek.
3. Hedeflenmiş terapi hastaların ömür boyu ilaca bağlı yaşamasına sabep oluyor. Çünkü Hedeflenmiş terapide sağlanan, moleküler ve hücresel olumlu değişikliklerin daimi olması için, bu ilacın düzenli alınması lazım. Aksi takdirde, olumsuz sonuçlarla karşılaşılabiliyor.
4. Hedeflenmiş terapinin etkisi çok kısa sürüyor.

Hedeflenmiş Terapinin Geleceği

10 yılsonra kanser tedavileri günümüzden çok farklı olacağı kesin bir gerçek.Hedeflenmiş terapinin 10 yıl sonra kemoterapinin yerini alacağı yani, biyoteknoljik gelişmelerin kimyasal tedavilerin yerini alacağı düşünülmektedir.

Sonuç

Mevcut hedefli tedavilerin hiçbiri henüz hastalığı tedavi edemedi. Ayrıca, tedavilerin yüksek maliyetli olması tedavilerin uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, hedefe yönelik kanser tedavisiyle, kanseri kronik bir hastalık haline getirme ve kemoterapi ile ilişkili yan etkileri azaltmak hedeflenmiştir.

KAYNAKLAR:

1. https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer
2. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types
3. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/targeted-therapies
4. https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/how-cancer-treated/personalized-and-targeted-therapies/understanding-targeted-therapy
5. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/targeted-therapies/targeted-therapies-fact-sheet
6. https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/targeted-therapy/what-is.html
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4012258/
8. https://www.nccn.org/patients/resources/life_with_cancer/treatment/targeted_therapy.aspx
9. https://www.webmd.com/cancer/targeted-therapy-cancer#1
10. https://www.mycancergenome.org/content/molecular-medicine/overview-of-targeted-therapies-for-cancer/
11. https://www.acibadem.com.tr/Hayat/Bilgi/kanser-tedavisinde-4-gelisme
12. https://www.journalagent.com/bsbd/pdfs/BSBD-93823-REVIEW-BAYKARA.pdf
13. http://cisncancer.org/research/new_treatments/targeted_therapy/promise.html
14. https://www.acibadem.com.tr/Hayat/Bilgi/kanser-gelecekte-kronik-bir-hastalik-olacak