Kaygılarını Bırak ve Okumaya Başla : ANKSİYETE

Anksiyete

Kaygı için endişe durumu diyebiliriz. Vücudunuz gerilir ve endişelendiğiniz şeye fikriniz sabitlenir. Başka bir şeye konsantre olmak zor olabilir. Anksiyete iştahınızı da etkileyebilir ve uyumasını zorlaştırabilir hatta bazı insanları evden çıkmasını , işlerini yapmasını bile engelleyecek kadar şiddetli olabilir.

Kendi başına endişe, bir sorun değildir. Vücudunuz savaşmaya veya kaçmaya hazırlanırken kalp atışlarını ve solunumu artıran ve oksijenli kanı kaslarınıza pompalayan tehlikeye karşı koruyucu biyolojik tepkisini bağlar.Biraz kaygı faydalı olabilir. Örneğin, yaklaşan bir sınav için endişeleniyorsanız, daha hazırlıklı hissetmeniz için ders çalışmanızı motive edebilir. Ancak endişe kolayca elden çıkar. Çalışmaya konsantre olamayacağınız kadar endişeliyseniz, endişe artık yararlı değildir.

Anksiyete elden çıkınca günlük hayatınıza müdahale etmeye başladığında, bir anksiyete bozukluğunuz olabilir . Anksiyete bozuklukları bir tür akıl hastalığıdır. Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), sosyal anksiyete ve TSSB gibi birçok farklı anksiyete bozukluğu türü vardır . Fakat hepsinin ortak yanı, kaygı bozukluğu olan bir kişinin etraflarında olup bitenlerle orantılı olmayan kaygı yaşadığıdır.

Kaygı çok fazla insanı etkiler. Sadece ABD’de 18 yaş üstü 40 milyondan fazla insan kaygıyla ilgili bozukluklardan yakınıyor. İngiltere’de ise etkilenenlerin oranı 20 kişide 1. Araştırmacılar günümüz teknolojilerinin kaygıyla ilişkili durumları şiddetlendirdiğine; sürekli gelen mesajların, e-postaların , sosyal medya ve haber bildirimlerinin bizi devamlı endişeli olmamıza neden olduğunu düşünüyor.

Her sağlık meselesinde olduğu gibi kesin bir teşhis gereklidir. Birkaç yaygın anksiyete bozukluğu şunlardır:

Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Yaygın anksiyete bozukluğu, günlük aktivitelere müdahale eden kalıcı ve aşırı endişe içerir. Bu devam eden endişe ve gerilime, huzursuzluk, kenarda hissetme veya kolayca yorulma, konsantre olma zorluğu, kas gerginliği veya uyku sorunları gibi fiziksel belirtiler eşlik edebilir. Genellikle endişeler, iş sorumlulukları, aile sağlığı veya ev işleri, araba tamiratları veya randevular gibi küçük konular gibi günlük konulara odaklanır.

Panik atak

Panik bozukluğunun temel semptomu, fiziksel ve psikolojik stresin ezici bir birleşimi olan tekrarlayan panik ataklardır. Bir saldırı sırasında bu semptomların birçoğu kombinasyon halinde ortaya çıkar:

  • Çarpıntı, çarpma kalp veya hızlı kalp atışı
  • Terlemek
  • Titriyor veya sallayarak
  • Nefes darlığı veya boğucu hisler hissi
  • Göğüs ağrısı
  • Baş dönmesi, sersemlemiş veya soluk hissetmek
  • Boğulma hissi
  • Uyuşukluk veya karıncalanma
  • Titreme veya sıcak flaşlar
  • Mide bulantısı veya karın ağrıları
  • Ayrılmış hissetmek
  • Kontrolünü kaybetme korkusu
  • Ölüm korkusu

Semptomlar çok şiddetli olduğundan panik atak geçiren birçok kişi kalp krizi veya yaşamı tehdit eden başka bir hastalık geçirdiğine inanabilir ve bir hastaneye acil servise gidebilir. Panik ataklar, korkusuz bir nesneye tepki veya beklenmedik şekilde görünüşte sebepsiz bir şekilde gerçekleşmesi gibi beklenenler olabilir. Panik bozukluğu başlangıcı için yaş ortalaması 22-23’tür. Panik ataklar, depresyon veya TSSB gibi diğer zihinsel bozukluklarda ortaya çıkabilir.

Fobiler

Belirli bir fobi genellikle zararlı olmayan belirli bir nesne, durum veya faaliyetten aşırı ve sürekli bir korkudur. Hastalar korkularının aşırı olduğunu biliyorlar ama üstesinden gelemiyorlar. Bu korkular, bazı kişilerin korktukları şeylerden kaçınmak için aşırı uzunluklara gittikleri sıkıntılara neden oluyor. Örnekler uçma korkusu veya örümcek korkusu olabilir.

Agorafobi

Agorafobi, kaçmanın zor veya utanç verici olabileceği durumlarda veya panik semptomları durumunda yardım bulunamadığı durumlarda olma korkusudur. Korku gerçek durumla orantılı değildir ve genellikle altı ay veya daha fazla sürer ve işleyişinde sorunlara neden olur. Agorafobili bir kişi bu korkuyu aşağıdaki durumlardan ikisinde veya daha fazlasında yaşar:

  • Toplu taşımayı kullanmak
  • Açık alanlarda olmak
  • Kapalı yerlerde olmak
  • Sırada durmak ya da kalabalığın içinde olmak
  • Yalnız evin dışında olmak

Birey aktif olarak durumdan kaçınır veya yoğun korku ya da endişe ile katlanır. Tedavi edilmemiş agorafobi o kadar ciddi olabilir ki bir insan evi terk edemez. Bir kişiye ancak korkunun yoğun şekilde üzülmesi veya normal günlük aktivitelere önemli ölçüde müdahale etmesi durumunda agorafobi tanısı konabilir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu

Sosyal anksiyete bozukluğu olan bir kişi, sosyal etkileşimde utanma, küçük düşürülme, reddedilme veya aşağıya bakılma konusunda kaygı ve rahatsızlık duymaktadır. Bu bozukluğu olan insanlar, durumdan kaçınmaya ya da büyük bir endişe ile katlanmaya çalışacaktır. Sık rastlanan örnekler, kamuya açık konuşma korkusu, yeni insanlarla tanışmak veya toplumda yemek yemek / içmek. Korku ya da endişe, günlük işleyiş ile ilgili sorunlara neden olur.

Ayrılma Kaygısı Bozukluğu

Ayrılma anksiyetesi bozukluğu olan bir kişi, bağlı olduğu insanlardan ayrılma konusunda aşırı derecede korkutucu veya endişelidir. Bu duygu, kişinin yaşı için uygun olanın ötesindedir, devam eder (çocuklarda en az dört hafta ve yetişkinlerde altı ay) ve işlevlerde sorunlara neden olur. Ayrılma anksiyetesi bozukluğu olan bir kişi, kendisine en yakın olan kişiyi kaybetme konusunda ısrarlı bir şekilde endişelenebilir, isteksiz veya evden uzakta ya da o kişiden uzaklaşmak veya uyumamak için isteksiz olabilir veya ayrılma konusunda kabuslar yaşayabilir. Fiziksel üzüntü belirtileri genellikle çocukluk çağında gelişir ancak belirtiler yetişkinlikte de olabilir.

Seçici mutizm 

Çocukların okul gibi bazı durumlarda, yakın aile üyeleriyle evde olduğu gibi başka durumlarda konuşabildikleri halde konuşamadıkları için sürekli bir başarısızlıktır. Bu, okula, işe ve sosyal işleyişe müdahale edebilir.

Madde kaynaklı anksiyete bozukluğu 

İlaçları yanlış kullanma, ilaç alma, toksik bir maddeye maruz kalma veya ilaçlardan çekilme durumlarının doğrudan bir sonucu olan yoğun endişe veya panik belirtileri ile karakterizedir.

Belirtilen diğer anksiyete bozukluğu ve belirtilmemiş anksiyete bozukluğu

Diğer anksiyete bozukluklarının kesin kriterlerini karşılamayan ancak üzücü ve rahatsız edici olabilecek kadar önemli olan anksiyete veya fobiler için verilen terimlerdir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Gerçek bir neden yokken ya da nedeni olsa bile durumla uygunsuz olan, aşırı olan denetlenemeyen nitelikteki endişe hastalığın temel belirtisidir. Çoğu zaman kişi endişelerinin aşırı olduğunun farkındadır ancak endişelenmelerini denetleyemezler ve bir türlü sakinleşemezler. Çevrelerinde “aşırı evhamlı” olarak tanınırlar. Yorgunluk, dikkat bozukluğu ve konsantrasyon güçlüğü, en ufak sesle kolayca irkilme, uykuya dalamama ve gece sık sık uyanma diğer önemli belirtilerdir. Sıklıkla sanki fiziksel bir hastalık varmışçasına kendini gösteren bazı bedensel belirtiler eşlik eder. Bu belirtiler: nedensiz yorgunluk, başağrısı ve kas ağrıları, yutma güçlüğü, titreme ve seyirmeler, terleme, tahammülsüzlük, bulantı, sersemlik hissi, sıcak basması gibi fiziksel yakınmalardır.

Anksiyete Bozukluğunun Nedeni Nedir ve Nasıl Oluşur?

Anksiyete bozukluklarının nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır. Travmatik olaylar gibi yaşam deneyimleri halihazırda kaygıya yatkın kişilerde kaygı bozukluklarını tetikliyor gibi görünmektedir. Miras alınan özellikler de bir faktör olabilir.

Bazı insanlar için kaygı, altta yatan bir sağlık sorunuyla ilişkilendirilebilir. Bazı durumlarda, endişe belirtileri ve semptomları tıbbi bir hastalığın ilk göstergesidir. Doktorunuz endişenizin tıbbi bir nedeni olabileceğinden şüpheleniyorsa, bir sorunun belirtilerini aramak için testler isteyebilir.

Endişe ile ilişkilendirilebilecek tıbbi sorunlara örnekler:

  • Kalp hastalığı
  • Şeker hastalığı
  • Hipertiroidizm gibi tiroid sorunları
  • Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım gibi solunum bozuklukları
  • Uyuşturucu kullanımı veya geri çekilme
  • Alkol, anksiyete önleyici ilaçlar (benzodiazepinler) veya diğer ilaçlardan çekilme
  • Kronik ağrı veya irritabl barsak sendromu
  • Bazı savaş ya da uçuş hormonları üreten nadir görülen tümörler

Bazen endişe bazı ilaçların yan etkisi olabilir.

Risk Faktörleri Nelerdir?

Bu faktörler anksiyete bozukluğu geliştirme riskinizi artırabilir:

  • Travma. İstismara veya travmaya maruz kalan veya travmatik olaylara tanık olan çocuklar, yaşamın bir noktasında anksiyete bozukluğu geliştirme riski altındadır. Travmatik bir olay yaşayan yetişkinler de anksiyete bozuklukları geliştirebilirler.
  • Bir hastalık nedeniyle stres. Sağlık durumu veya ciddi bir hastalığa sahip olmak, tedaviniz ve geleceğiniz gibi konularda endişe duymanıza neden olabilir.
  • Gerilme oluşumu. Büyük bir olay ya da daha küçük stresli yaşam durumlarının artması, aşırı endişe yaratabilir – örneğin, ailede ölüm, iş stresi ya da finansman konusunda sürekli endişe.
  • Kişilik. Belirli kişilik tiplerine sahip kişiler, diğerlerinden daha fazla endişe bozukluğuna yatkındır.
  • Diğer ruh sağlığı bozuklukları. Depresyon gibi diğer ruh sağlığı bozuklukları olan kişilerde sıklıkla bir endişe bozukluğu da vardır.
  • Anksiyete bozukluğu olan kan akrabalarına sahip olmak. Anksiyete bozuklukları ailelerde ortaya çıkabilir.
  • Uyuşturucu veya alkol. Uyuşturucu ya da alkol kullanımı ya da yanlış kullanılması ya da geri çekilmesi kaygıya yol açabilir ya da kötüleştirebilir.

Stresler YAB’ın gelişiminde önemli rol oynar. Çocukluk dönemi ve genç erişkinlik çağları arasında başlayan YAB, yavaş ve sinsi bir gelişim gösterir. Hastalığın belirtileri dönem dönem iyileşmeler ve alevlenmeler gösterir. Stresli yaşam olayları olduğunda belirtiler çoğunlukla kötüleşir. Hastalar yorgunluk, gerginlik, kas ağrısı ve başağrısı gibi bedensel belirtiler nedeniyle çoğu zaman psikiyatri dışı branş hekimlerine başvururlar ve doğru tanının konması ve uygun biçimde tedavi edilmesi gecikebilir.

Anksiyetenin Sonuçları Nelerdir?

Sürekli kaygı sağlık üzerinde çok önemli etkilere sahiptir. Örneğin, endişe, zamanla kalp problemlerine, felç, böbrek hastalığı ve cinsel işlev bozukluğuna katkıda bulunan kan basıncını yükselterek stres hormonu kortizol seviyelerini arttırır. Ve beyin taramalarını kullanan bir 2017 Lancet çalışması, amigdala adı verilen bir alanda ölçülen aktiviteyi, tehlikeye iki saniyelik yanıtları bağlayan ve korkutucu olayların anılarını kodlayan bir alanda ölçülmüş bir faaliyettir. Amigdaladaki daha fazla aktivite, algılanan tehditlerle savaşmak için ekstra beyaz hücrelerin bağışıklık sistemi üretimini tetikleyerek, muhtemelen araştırmacılar tarafından kalp hastalığı ve felç için daha yüksek risk ile ilişkiliydi. Duygusal stres ile mücadele eden insanlarda bu, kalp krizlerine ve felçlere yol açan iltihaplanma ve plak oluşumunu tetikleyebilir.

Yaşam kalitesini de düşürüyor. Saldırgan düşünceler, panik atak korkusu, yoğun öz-bilinçlilik ve reddedilme korkusu ve diğer kaygı bozuklukları belirtileri insanları kaygı uyandıran durumlardan kaçınmaya zorlar. Bu, ilişkilere, işe, okula ve insanların kendilerini izole ettiği, fırsatları azalttığı ve hayattaki olası eğlenceleri bıraktığı etkinliklere müdahale eder.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Tedavi Edilebilir mi?

YAB tedavi edilebilir bir hastalıktır.

İlk yapılması gereken bir psikiyatri uzmanına başvurmaktır. İlk başvuruda kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirmenin yanı sıra, bu belirtilerin herhangi bir fiziksel hastalıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için bazı incelemeler yapılacaktır.

Tedavi gören YAB’lı hastaların çoğunluğu tedaviden yarar görür. Psikoterapi ya da ilaç tedavileri uygulanabilir. Bu yöntemlerden birinin ya da birlikte uygulanmasının etkin olduğu gösterilmiştir. Hangi tür tedavinin size uygun olabileceğine doktorunuzla birlikte karar vermek yerinde olacaktır. Bir kişi için uygun olan bir tedavi, diğeri için uygun olmayabilir.

YAB tedavisinde antidepresan ve anksiyolitik ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar depresyonun ve başka anksiyete bozukluklarının tedavisinde de kullanılır. YAB’da etkin oldukları iyi bilinmektedir. Tedavinin amacı kaygı ve gerginliğin hızla tedavi edilmesidir. Tedavide kullanılan ilaçların ciddi yan etkileri ve bağımlılık riskleri yoktur. YAB’da kaygı gidermeye yönelik kullanılan benzodiyazepin grubu ilaçlar yeşil reçeteyle verilmektedir. Bu grup ilaçlar da ancak “doktorunuzun önerdiği dozlarda ve sürede” kullanıldığında etkili ve güvenli kullanılabilir.

İlaç tedavisinin etkisi birkaç haftadan önce başlamayacaktır. İlaç tedavisi belirtiler tamamen düzelene kadar sürmelidir. Tam düzelme sağlandıktan sonrada tedaviye en az 1 yıl daha devam edilmelidir

Kendi Kendine Yardım, Başa Çıkma ve Yönetme:

İnsanların kaygı bozuklukları belirtileriyle başa çıkmada ve tedaviyi daha etkili hale getirmede yardımcı olmak için yaptıkları birçok şey vardır. Stres yönetimi teknikleri ve meditasyon yardımcı olabilir. Destek grupları (şahsen veya çevrimiçi) deneyimleri ve başa çıkma stratejilerini paylaşma fırsatı sağlayabilir. Bir hastalığın özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek ve ailenin ve arkadaşlarının daha iyi anlamalarına yardımcı olmak da yardımcı olabilir. Semptomları kötüleştirebilecek kafeinden kaçının ve herhangi bir ilaç olup olmadığını doktorunuza danışın.

KAYNAKÇA

https://screening.mentalhealthamerica.net/content/what-anxiety

https://www.health.harvard.edu/blog/anxiety-what-it-is-what-to-do-2018060113955

http://www.psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/25/yaygin-anksiyete-bozuklugu

https://www.psychiatry.org/patients-families/anxiety-disorders/what-are-anxiety-disorders

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anxiety/symptoms-causes/syc-20350961

https://www.emedicinehealth.com/anxiety/article_em.htm#what_causes_anxiety_disorders

Ayça Sonay KARA

Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Bilim ve Tıp Topluluğu (UFBTT) Başkanı

2 thoughts on “Kaygılarını Bırak ve Okumaya Başla : ANKSİYETE

  • 6 Ağustos 2019 tarihinde, saat 20:53
    Permalink

    Gerçekten çok açıklayıcı ve bilgilendirici bir yazı olmuş aynı zamanda yoğun bir tıbbı dil kullanılmaması anlaşılmasını kolaylaştırmış.

    Yanıtla
  • 25 Ağustos 2019 tarihinde, saat 12:37
    Permalink

    ÇOk güzel bir yazı olmuş teşekkürler

    Yanıtla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.