DELÜZYONEL PARAZİTOZ: SANRISAL PARAZİT İSTİLASI

   Ekbom sendromu olarak da bilinen delüzyonel parazitoz, herhangi bir parazit bulgusu olmamasına rağmen, özellikle deride parazit istilası olduğuna dair ısrarlı bir yanlış inançla karakterize, seyrek görülen psikiyatrik bir bozukluktur. Hastalar, çoğunlukla derilerinde helmint gibi büyük parazitlerin veya virüs, bakteri gibi daha küçük parazitlerin olabileceğine inanmaktadır. Bu durum orta yaş ve üstünde, daha çok kadınlarda görülmektedir. Delüzyonel parazitoz tek başına ortaya çıkabileceği gibi başka hastalıklarla birlikte de görülebilir.

 Sınıflandırma şöyledir:

Birincil delüzyonel parazitoz: Kişinin sanrısal bir inancı olduğu zamandır. Altta yatan başka bir hastalığa bağlı değildir. Aniden ortaya çıkar. Monosemptomatik bir hastalıktır.

İkincil delüzyonel parazitoz:

a)İşlevsel (fonksiyonel): Kişinin depresyon, demans, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), bipolar bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu veya şizofreni gibi başka zihinsel sağlık koşullarına sahip olduğu durumlarda ortaya çıkar.

b)Organik: Hipotiroidizm, anemi, diyabet, kalp hastalığı, B-12 vitamini eksikliği, enfeksiyon, kokain bağımlılığı ve menopoz gibi başka rahatsızlıkları veya hastalıkları olan kişilerde görülebilir.

  Bu sendromun kesin etiyolojisi henüz belirlenmemiştir. Çünkü  yaygın bir semptom olan kaşıntı hissi genellikle yanlış yorumlanır. Kaşıntıya neden olabilecek diğer birçok hastalığı dışlamak için her zaman kapsamlı bir muayene gereklidir. Bu sanrılardan muzdarip hastalar sıklıkla karıncalanma, deri altında hareket hissi, yanma ve ağrı gibi diğer semptomlara sahiptir ve her zaman semptomların böcekler, pireler, bitler, solucanlar veya diğer parazitlerin varlığından kaynaklandığına inanırlar. Bu semptomlar dokunsal halüsinasyonlar veya parestezi olarak yorumlanır. Ciltteki soyulma, gizli çürükler ve kesikler, parazitleri giderme girişimlerinin neden olduğu sık görülen kendine zarar verme şekilleridir. Bunlara ek olarak cilt hasarı, takıntılı temizlik ve hayali paraziti gidermek için kimyasal veya yakıcı maddelerin kullanılmasıyla oluşabilir. Ciltlerindeki parazit varlığını kanıtlamak için hastalar muayenehaneye çeşitli toz parçacıkları, deri parçaları, parazitin bulaştığını düşündükleri kumaş parçalarını kibrit kutusu gibi bir kutunun içinde getirebilirler. Bu davranışa genellikle “kibrit kutusu belirtisi” veya “numune belirtisi” denir. Bu materyallerin örnekleri birçok kez çeşitli laboratuvarlara gönderilmekte ve hiçbir parazit bulgusu bulunmamaktadır.

  Yakın akrabalarda da buna benzer sanrılar görülebilir. İlginç bir şekilde, delüzyonel parazitozlu kişiden uzaklaşan birinin semptomları kaybolabilir ancak hastaların çoğu aynı zamanda psikoterapi ve farmakoterapiye de ihtiyaç duyar.

Delüzyonel parazitozun nedeni tam olarak saptanamamıştır ancak etiyolojisine yönelik birçok yaklaşım bulunmaktadır. Gamper, anormal dokunsal duyuların talamusun involüsyonel dejenerasyonuna bağlı olduğunu ileri sürmüştür. Liebart ve Klages ise bu durumu hem talamus hem parietal bozukluklarla ilişkilendirmiştir. Huber ve arkadaşları delüzyonel parazitoz nedeninin striatal dopamin taşıyıcı fonksiyonunun azalmasının rol oynadığını düşünmüştür. Dopamin taşıyıcı inhibitörlerden olan pemolin, kokain, metilfenidat gibi maddelerin kullanımı ile indüklenen delüzyonel parazitoz olgularından, dopamin taşıyıcıların fonksiyonunda azalmanın delüzyonel parazitozun etyolojisinde rol oynadığı görüşünü ortaya atmışlardır.

   Delüzyonel parazitoz, nadir görülen, çok sayıda tıbbi branşı ilgilendiren, tanınması kolay gibi görünse de yönetimi oldukça problemli bir sanrısal bozukluktur. Hastalar, çoğunlukla dermatolog, plastik cerrah, dahiliyeci veya entomologlara başvurmaktadır ancak bu durum psikotik bir bozukluktur. Klinisyenler arasındaki yakın multidisipliner işbirliği, genellikle bu bozukluğu teşhis etmek için geçen sürenin kısalmasını sağlar.  Delüzyonel parazitozun kesin bir tedavisi yoktur ancak psikiyatrik bir hastalık olduğu için tedavisinde pimozid, aripiprazol, risperidon, olanzapin gibi antipsikotik ilaçlar kullanılabilir. Bununla birlikte tetikleyici bir hastalık varsa, bu hastalığı tedavi etmek delüzyonel parazitozu hafifletmeye veya durdurmaya yardımcı olabilir. Sanrılı parazitozu olan bir kişi, psikotik bir durumdan ziyade parazitik bir enfeksiyonu olduğuna inandığı için bu ilaçları almak istemeyebilir. Birçok hasta, akıl hastalığıyla ilişkili damgalanmaktan ve ayrıca psikiyatrik bir durum değil de parazit istilasına uğradıklarına dair kesin inançlarından ötürü psikiyatrik tedavileri reddederler. Pek çok hasta için anlayış eksikliği, empati ile yaklaşmama, izolasyona ve depresyon semptomlarının gelişmesine yol açar, bu nedenle bu durumdaki hastalara bakarken onların güvenini kazanmak çok önemlidir.

Daha fazla bilgi almak için:

Reich A., Kwiatkowska D., “Delusions of Parasitosis: An Update” Springer, Dermatology and Therapy, 2019, 9(4): 631-638.,  Erişim Tarihi:19 Temmuz 2021, Doi: https://dx.doi.org/10.1007%2Fs13555-019-00324-3

Karakuş G., “Delüzyonel Parazitoz: Klinik Özellikleri, Tanı ve Tedavi” Current Approaches in Psychiatry, 2010;2(3):384­400, Erişim Tarihi: 19 Temmuz 2021

Iftikhar N.,(4 Şubat 2020)“What Is Delusional Parasitosis?” Healthline, Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2021, https://www.healthline.com/health/mental-health/delusional-parasitosis

Prakash J., Shashikumar R., Bhat P.,“ Delusional Parasitosis: Worms of the Mind” Industrial Psychiatry Journal, 2012, 21(1): 72–74.,  Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2021, Doi: https://dx.doi.org/10.4103%2F0972-6748.110958

Thakkar A., Ooi K., Coroneo M., “Delusional Infestation: Are you being bugged?” Dovepress, Clinical Ophthalmology, 2015; 9: 967–970.,  Erişim Tarihi: 21 Temmuz 2021, Doi: https://dx.doi.org/10.2147%2FOPTH.S76420

Roberts K., Das A., Fuller M., “Coexistence of Primary and Secondary Delusional Parasitosis” Case Reports in Psychiatry, 2020; 2020: 2537014., Erişim Tarihi: 20 Temmuz 2021, Doi: https://dx.doi.org/10.1155%2F2020%2F2537014

görsel kaynağı: pixabay, shutterstock