İKİNCİ BEYİN: BAĞIRSAK

1 Temmuz 20221 Temmuz 2022 Sena Gülce 0 yorum bilim, makale

Bağırsaklardaki enterik sinir sistemi (ESS) yani “ikinci beyin” merkezi sinir sisteminden (MSS) bağımsız çalışmasından dolayı birçok araştırmacı tarafından merak konusu olmuştur. Bununla birlikte bu konuyu araştırırken birçok alt başlık karşımıza çıkmaktadır.

İlk olarak gastrointestinal kanal, enterik sinir sistemini oluşturan karmaşık ve dinamik mikroorganizma topluluklarının bulunduğu ve sindirim, emilim, salgılama gibi olayların gerçekleştiği çok önemli bir yapıdır. Ayrıca insanın fizyolojik ortamına bağlı maruz kaldığı mikroorganizma topluluklarının karmaşık bir ekosistemi temsil etmesiyle mikrobiyota oluşurken bağırsaktaki mikrobiyota da birçok şeyi belirler.

Enterik sinir sisteminin merkezi sinir sisteminden bağımsız olarak çalıştığına değinmiştik. Enterik sinir sisteminin birçok görevi olması bu sistemin nasıl çalıştığını da merak konusu haline getiriyor. Bu sistem yer alan nöronlar ve glia ağından oluşmaktadır. Nöronlar sinir sisteminin temel birimi olup başlıca işlevi bilgi transferi olan hücrelerdir. Enterik sinir sisteminde yer alan glia hücrelerinin ise homeostasi ile kaslara bağlı sindirimde rol oynağı düşünülmektedir. Hatta Michigan State Üniversitesi Fizyoloji bölümü profesörlerinden olan Brian Gulbransen “Eğer ikinci beyni bir bilgisayar gibi düşünürsek glialar bilgisayar çevresinde çalışan çiplerdir.” der ve “Glialar sinyal ağının nöronlara benzemeyen sinyali modüle eden ve değiştiren aktif bir parçasıdır.” diye devam eder.

Başka bir merak konusu: Enterik sinir sistemi merkezi sinir sisteminden bağımsızsa o zaman ikinci beynimizle birinci beynimiz nasıl iletişime geçiyor?

Beyin ve bağırsak arasındaki iletişim; MSS, ESS, otonom sinir sistemi, hipotalamik-hipofiz-adrenal aksı, nöral, endokrin ve bağışıklık sistemlerini içeren karmaşık bir ağ aracılığıyla sağlanır. Beyin ve bağırsak arasında nöral bağlantılar ve hormonlar sayesinde güçlü ve çift yönlü bir iletişim vardır. Bu akstaki herhangi bir değişiklik, bu iki-etkileşimli sistemde fonksiyonel bozukluklara yol açabilir. Ayrıca diyet ve bağırsak-beyin aksı arasındaki ilişki, nörolojik bozuklukların tedavisi için ve terapötik stratejiler geliştirmek için önemlidir.

Flinders Üniversitesi Tıp ve Halk Sağlığı Fakültesi profesörü Nick Spencer bunu “Beyin-bağırsak aksı, beynin bilişsel ve duygusal merkezini periferik bağırsak işlevleriyle bağlayan çift yönlü bir akstır.” şeklinde açıklar ve bağırsak mikrobiyotasının da burada önemli bir rol oynadığını ekler.

Profesör Spencer; bağırsak duvarında, yemek yerken alınan belirli uyaranlara yanıt olarak hormonlar ve nörotransmiterler üreten ve salgılayan enterokromaffin (EC) hücreleri adı verilen özel hücreler bulunduğundan söz ediyor. Bu EC hücreleri, serotoninin büyük çoğunluğunu vücuda salıyor. Bu nedenle bu çalışma; yenen yemeğin, daha sonra beyinle iletişim kurmak için sinirlere etki eden serotonin salınımını nasıl uyardığını açıklıyor. Yani vücuttaki serotonin salgılanması diyetten etkilenmekte ve bağırsak hareketi, ruh hali, iştah, uyku ve bilişsel işlevleri düzenlemektedir. Son olarak bağırsak mikrobiyotasının etkisine değineceğiz. Mikrobiyota tarafından düzenlenen hormonlar; tüm fonksiyonel sınıfları kapsar ve konakçı davranışı, metabolizma ve iştah, büyüme, üreme ve bağışıklık üzerinde geniş etkiler gösterir.

Yazar: Senanur Gülce

Editörler: İdil Altıntaş, Hilal Türkan

Kaynakça

Revealing the logic of the body’s ‘second brain’, Michigan State University

https://www.sciencedaily.com/releases/2021/10/211001130230.htm

How the gut communicates with the brain, Flinders University

https://www.sciencedaily.com/releases/2022/03/220323130316.htm

Gut Microbiota-brain Axis

https://medcentral.net/doi/full/10.4103/0366-6999.190667

İkinci Beyin: Bağırsak (Oğuzcan KOCA , Nurcan DÖNMEZ):

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1000878

Bağırsak-Beyin Aksı, The Gut-Brain Axis: