Yakın Geçmişten Gelen Bilim: Tıbbi Antropoloji

Yakın Geçmişten Gelen Bilim: Tıbbi Antropoloji

Antropoloji, anthropos (insan) ve logos (bilim) kelimelerinden oluşmuş, insanların kökenini, evrimini, biyolojik özelliklerini, toplumsal ve kültürel yönlerini araştıran bir bilim dalıdır. Alt dallarından olan tıbbi antropoloji, 70’lerden günümüze yerli tıp anlayışlarından ayrılmıştır. Çoğunlukla sağlık ve hastalık kavramlarını toplum ve onu oluşturan değerlerle birlikte inceleme yoluna gitmiştir.

Hastalığın, sağlık ve tedavinin kültürel yönleriyle ele alınması ve uygulanması antropolojik yaklaşımların uyarlanmasıyla tıbbi antropoloji temellendirilmiştir.Hastalığı araştırırken hem hastalığa neden olan kültürel altyapıyı hem de hastalığın yol açtığı sosyal etkileri göz önünde bulundurur. Hastalıklara kültürlere göre iyileşme yolları da önerir.

Fritrof Capra der ki:

“Kişinin sağlıkla ilgili durumu önemli derecede doğal ve toplumsal çevreye bağlıdır; öyleyse bu çevreden bağımsız hiçbir mutlak sağlık düzeyi var olmuş değildir.”

Sağlık bilimleri ve sosyal bilimlerin buluştuğu bu alandaki çalışmalar, hastalığın toplum tarafından nasıl yorumlandığının özümsenmesiyle başlar. Aynı zamanda tedaviye başlamadan kavramların doğru anlaşılması da bir o kadar değerlidir. Bize ışık tutan ve bu kavramları açıklayan tıbbi antropoloji adı altında yapılan çalışmalar mevcuttur.

Dr. Margaret Boone’nun yaptığı çalışma bize ışık tutan çalışmalardan biridir.

 Dr. Margaret Boone, çalışmasını 1979’da Washington D.C.’nin devlet hastanesinde gerçekleştirmiştir. Çalışmanın amacı, kentsel alanda yaşayan siyahlar arasında sağlık durumu kötü olan anne ve bebeklerin toplumsal-kültürel temellerini anlama ve bulguları ilgili resmi ve özel kuruluşlara iletmekti. Boone, durumu açıklıyor: “ ABD’de görülen ölüm oranlarının en yüksek olanı bebek ölüm oranıdır.”

Washington D.C.’de yaşamlarının ilk yıllarında ölen bebek oranı, ABD’nin diğer büyük şehirlerine kıyasla çok daha fazlaydı ve nedeni bilinmiyordu.  Washington’da, ABD’nin geri kalanında olduğu gibi, olumsuz koşullarda yaşayan siyah kadın sayısının artmasıyla bebek ölümleri, Afrika kökenli Amerikalılar için önemli bir sağlık problemi olmuştu. Afro-amerikan bebeklerin ölüm oranı beyaz bebeklere göre iki kat daha fazlaydı. Boone’nin hastanesinde hizmet sunulan kitle, çoğunlukla yoksul Afro-Amerikanlardı.

Boone, bir buçuk yılda doğum, ölüm ve sağlık kayıtlarını gözden geçirdi. İstatistiksel çözümlemeler yaptı; bebeği ölen kadınlarla, sağlık görevlileriyle ve yöneticilerle görüşmeler yaptı ve onları dinledi. Boone’a göre, kayıtlar ve istatistiksel çözümlemeler önemliydi; fakat kentli siyahların üreme sorunlarını anlamada esas bilgi kaynağı, hastanede çalışma deneyimi olmuştu.

 Boone’un sonuçlarına göre, bebek ölümleri ve düşüklerin sebepleri şöyle sıralanmaktadır:

• Doğum öncesi sağlık hizmetlerinin alınamaması

• Alkol ve sigara tüketimi

• Hamilelik ve hastanede kalma dönemlerindeki psikolojik sıkıntılar

• Şiddet vakaları

• Etkisiz doğum kontrol yöntemleri

• Erken yaşta hamilelik

• Birkaç uyuşturucunun aynı anda kullanımı

 Kültürel etmenler arasında ise,

• Ölen bebeğin yerine yenisini yapma isteği

• Doğacak çocuğu hesaba katmadan hamile kalma

• Aile planlaması olmaması

• Kadın ve erkeğin arasında güvensizlik

• Babanın aile oluşumunda rol almaması

Bu etmenlerin bazılarının, bebek ölümleriyle ilişkisi bilinse de, çoğu etmen Boone’un araştırmalarıyla ortaya çıkmıştır. Boone’un çalışmasının sonuçları ön planda tutularak bebek ölümlerine ilişkin politika ve programlarda köklü değişiklikler yapılmıştır. Artık sorunun yalnızca tıbbi çözümlerle halledilemeyeceği kabul edilmektedir. Afrika kökenli Amerikalıların sağlık durumuyla bağlantılı toplumsal ve kültürel etmenleri ele almak bile büyük ilerleme sağlayacaktır. Yeni sağlık hizmetleri bu sistemle yürümüştür.

Tıbbi antropoloji, zamanımızda sağlıkta yeni bir çözüm alanı oluşturmaktadır. Farklı toplumlardaki hastalıklar ve sağlık yorumlamalarına destek veren tıbbi antropoloji Dünya Sağlık Örgütü’ nün sağlık tanımıyla desteklenmektedir:

“Sağlık; yalnızca bedensel hastalık ya da engelliliğin bulunması demek olmayıp; aynı zamanda toplumsal (sosyal) yönlerden de tam bir iyilik durumudur.”           

(DSÖ Anayasası,1947)

KAYNAKÇA

  1. Capra, Fritjof. Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası. İstanbul: İnsan Yayınları.
  2. Anderson, Robert, The Aims and Achievements of Medical Anthropology-Magic, Science and Health,
  3. THE COMING OF AGE OF CRITICAL MEDICAL ANTHROPOLOGY MERRILL SINGER
  4. Haviland, W. 2008, Kültürel Antropoloji, Kaktüs Yayınları

One thought on “Yakın Geçmişten Gelen Bilim: Tıbbi Antropoloji

  • 9 Eylül 2020 tarihinde, saat 20:26
    Permalink

    Tıpın az bilinen çalışma kollarından “Tıbbi Antropolojiye “ ışık tutan , çok bilgilendirici bir yazı olmuş.

    Eline emeğine sağlık. Yeni yazılarını bekliyoruz…

    Yanıtla

Ali Karasu için bir cevap yazın Cevabı iptal et

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.