Nasıl Beni Çıkaramazsın!?

A. Prósōpon- Agnōsía

Yunanca “yüz” anlamına gelen ‘’prósōpon’’ ve “bilememezlik” anlamına gelen ‘’agnōsía’’ kelimelerinin birleşiminden oluşan “prosop-agnozi” kişinin yüzleri tanımakta sıkıntı yaşadığı nörolojik bir hastalıktır. Yüz hafızası zayıf olan biri farklı yüzleri ayırt etmekte bir sorun yaşamazlar. Prosopagnozi ’den muzdarip hastalar çok ünlü kişilerin bile yüzlerini ayırt edemezler. Ağız, burun veya kulak bunların ne olduğu bilinir ancak bu girdiler birleştirilince hastalarda ilgili ya da tanıdık bir çıktı elde edilmez. Bu hastalar tasvirde sıkıntı yaşamıyorlar ama kalın dudaklı, kızıl saçlı biriyle; ince dudaklı, esmer birinin farklı kişiler olduğunu göremiyorlar.

B. Sebebi Nedir?

   Prosopagnozi herhangi bir kaza, beyin tümörü yüzünden meydana gelebiliyor ya da doğuştan da meydana gelebiliyor. Bozukluğun yaygınlık oranı %2,5 olan konjenital veya gelişimsel bir formu da var. Edinilmiş prosopagnozi yetişkinlerde daha sık bulunur ve oksipito-temporal lob hasarından kaynaklanır. Tamalgısal- beyindeki yüz algılama sisteminin ilk aşamaları sırasında sonradan edinilmiş vakaları tanımlamak için kullanılır– ve asosyatif prosopagnozi- yüz tanıma sürecinin ilk aşamaları ve belleğimizde insanlarla ilgili tuttuğumuz semantik bilginin algısal süreçleri arasındaki bağlantıların bozulması sebebiyle sonradan edinilmiş yüz körlüğü vakalarını tanımlamak için kullanılır- olarak ikiye ayrılır. Konjenital prosopagnozide hasta yüzleri tanıma yeteneğini yeterince geliştirmez.

C.Prosopagnozi Muzdarip Olan Biri…

   Beyinlerinde herhangi bir doku bozukluğu saptanmazken Londra’da Garrido ve arkadaşlarının 2009’da yayımladığı bir çalışmaya göre doğuştan Prosopagnozi hastalarının beyinlerindeki gri madde miktarı daha az olduğu saptandı.

 Beynimizde çok sayıda işlevi yerine getiren özelleşmiş bölgeler vardır. Bazı insanlar nasıl yüzleri ayırt edemiyorsa başka bir yerde meydana gelen sıkıntıdan dolayı bazı insanlar da nesneleri ayırt edemiyor. Yani tanımayı bile beynimiz farklı biçimde işleyen sistemlerle yerine getiriyor.

D. Bu Sistem Beynimide Nasıl İşler?

  Bir araştırmada yüz tanıma sıkıntısı çekmeyen insanların beyinleri; farklı yüz, şehir ve nesne fotoğrafları gösterilirken fMRI ile görüntüleniyor. Beyinlerinin belli bölgesinde aktivitenin arttığı gözlemleniyor. Bu bölge fusiform (FFA) olarak adlandırıldı. Girdi görsel korteksten yüzün belli parçalarına, mimiklere tepki veren OFA ve STS’ye ulaşıyordu. FFA’de dahil olarak yüzün kime ait olduğunun belirlenmesi sağlanıyordu. Yüzün duygular, hafıza, sosyal bilgi ve dille bağlantısını sağlayan diğer bölümler de görev alıyor. Dolayısıyla araştırmacılar, fusiform yüz bölgesi yüz tanımada başlıca rolü oynasa da tanıma işlevinde hafıza ve duyguların da önemli olduğunu söylüyor.

E. Peki Tedavi?

    Tedavi ile ilgili girişimlerde bulunulmasına rağmen denenen hiçbir tedavi gerçek hayatta kalıcı iyileşmeler göstermemiştir. Prosopagnozikler “parça parça” ya da “özellik özellikli” kişi tanıma stratejilerini kullanmayı öğrenir. İnsanları; giyim, yürüyüş, saç rengi, ten rengi, vücut şekli ve ses gibi ikincil ipuçlarıyla birbirinden ayırmaya yani bütünden çok parçaya odaklanarak tanımaya çalışırlar.