Mucize mi, Lanet mi?

(“Son Akşam Yemeği” – Wikimedia Commons)

Bir çoğumuzun aşina olduğu “Son  Akşam Yemeği” Leonardo da Vinci’nin en ünlü eserlerindendir. Duvar üzerine yapılmış resim, İsa’nın tutuklanmadan önce havarileriyle yediği son akşam yemeğini anlatır. İnanışa göre bu yemekte ekmek yenir ve şarap içilir. Böylece ekmek ve şarap ayinlerin parçası haline gelir.

1263 yılında İtalya’nın Bolsena kentindeki ayinde çarpıcı bir olay yaşanır. İddiaya göre kilisedeki kutsanmış ekmek kanamaya başlar. Katolik Kilisesi, “ekmeğin İsa’nın bedenine, şarabın İsa’nın kanına dönüşeceği” inancındadır. Bu sebeple olayı mucize olarak kabul eder. Aradan yıllar geçer. Rönesans ressamlarından Raphael, ayini Vatikan Sarayı’na resmeder.

(“Bolsena’daki ayin” – Wikimedia Commons)

Tarihe bakıldığında buna benzer çokça hikaye kayıtlara geçmiştir. En eski kayıt, Büyük İskender’in en büyük zaferini kazandığı M.Ö. 332 yılından bahseder. Askerler ekmeklerinde kan görür ve bunu Tyre kentinde kan akacağına, İskender’in kazanacağına yorar. Nitekim öyle de olur.

Gizemin Çözülmesi:

Sıcak geçen bir İtalya yazında köylüler polenta yemeğinin kırmızı renk aldığını fark eder. Mısır unu lapasındaki kanın ilahi lanet olduğu söylentileri yayılır. “Kanlı Polenta”yı incelemek için araştırmacılar gelir. Eczacı Bartolomeo Bizio, mantar olduğuna inandığı canlının kırmızılığa neden olduğunu gösterir. Biraz ekmek ile polentayı nemlendirir ve onları sıcak ortama bırakır. Yirmi dört saat sonra hem ekmek hem de polenta kırmızı ile kaplanır. Bizio 1819’da mikroorganizmaya Serratia marcescens ismini verir. Serratia, buhar makinasının gemilerde kullanılmasına öncü olan İtalyan fizikçiyi onurlandırmak içindir. Marcescens ise latin kökenlidir, çürümeyi ifade eder.

(Ekmek üzerinde Serratia marcescens – Wikimedia Commons)

Daha sonrasında bakteri olduğu anlaşılan Serratia marcescens, macerasına bilim dünyasında devam eder. İmmünoterapinin babası William Coley 19. yüzyılın sonunda sarkoma akıl almaz bir tedavi geliştirir. İçinde S. marcescens’in bulunduğu karma bakteriyal aşıyı yani Coley toksinlerini keşfeder. Tedavi doğrudan kanser hücrelerini öldürmek yerine immün sistemi harekete geçirir. Coley’in aşısı, yumuşak doku tümörlerini küçültmeyi başarır.

Bakteri aşıda kullanıldıktan sonra tıbbi deneylerde yer almaya devam eder. 20. yüzyılın başlarında Birleşik Krallık’ta alt meclis üyeleri arasında grip salgını yaşanır. M.H. Gordon’dan meclisteki atmosferik hijyeni araştırması istenir. S. marcescens’li sıvıyla gargara yapan Gordon boş mecliste Shakespeare’den pasajlar okur. Yeterince uzakta kırmızı pigmentleri gözlemlemesiyle hapşırmadan veya öksürmeden konuşmanın da gribi yayabileceğini kanıtlar. Havadan bulaşı gösteren tek olay bu değildir. 1954’de “Kırmızı Bebek Bezi Sendromu”nu anlatan bir makale yayımlanır. Makale yenidoğanın bezindeki Serratia’dan bahseder. Fark edilir ki kaynak aerosol deneyleridir.

(Serratia marcescens – Wikimedia Commons)

Biyolojik marker, askeri deneylerin de parçası haline gelir. 1950 Eylül ayında “Deniz Spreyi Operasyonu” adıyla San Francisco Körfez Bölgesine gizlice bakteri püskürtülür. Deney, kırmızı rengin izlenebilir olmasıyla silahın etkisini ölçmeyi hedefler. Ekim ayında enfeksiyon nedeniyle Stanford Hastanesinde tedavi görenlerden 1 kişi hayatını kaybeder. Yıllar sonra ordu deneyi açıklar; fakat hastalıklarla ilişkilerinin olmadığını savunur.

Günümüze gelecek olursak, ilgili gram negatif bakteri fırsatçı patojen olarak kabul edilmektedir. Sadece insanlar için değil, aynı zamanda bitki ve hayvanlar için de hastalık etmenidir. Evlerde mutfak ve banyoda bulunabilse de en çok tehlike saçtığı yer hastanelerdir. Nozokomiyal enfeksiyonların sebeplerinden olup pnömoni gibi solunum yolu hastalıklarına, sepsise, idrar yolu enfeksiyonlarına ve endokardite  neden olabilir. Özellikle yenidoğan ölümlerine yol açmasıyla bilinir ki ülkemizde de bebek ölümlerine sebep olmuştur.

Organizmanın ürettiği “Kan” incelendiğinde antibakteriyal ve antifungal özellikleri görülür, böylece küflerle rekabet eder. Aslında “Kan”ın bilimsel ismi de vardır: Prodigiosin. Kelime olağanüstü, harika gibi anlamlardan türetilmiştir.

Bütün bu tarihsel yolcuğu ele aldığımızda mucize, lanet, toksin… Sizce hangisi?

Kaynakça:

  1. Gillen, Alan L. and Gibbs, Rebekah, “Serratia marcescens: The Miracle Bacillus”  Faculty Publications and Presentations. 138 (2012 Temmuz) (erişim 15.09.2020)
  2. Selahattin Atmaca, Tuncer Özekinci, Salim Yakut, Nezahat Akpolat, Kadri Gül “Serratia Türlerinin İdentifikasyonu, Klinik Dağılımı, Antibiyotik Duyarlılığı” ANKEM Derg 32(2) (2018 Ocak) 62-71 (erişim 15.09.2020)
  3. Nazzaro G. Etymologia “Serratia marcescens” Emerging Infectious Diseases . 25(11) (2019 Kasım) 2012 (erişim 15.09.2020)
  4. Ülkü Tıraş, Ömer Erdeve, Orhun Çamurdan, Yıldız Dallar “Serratia Marcescens:A Serious Death Causing Agent For Neonates” Turkiye Klinikleri J Med Sci. 22(6) (2002) 571-3 (erişim 15.09.2020)
  5. Steven D. Mahlen “Serratia Infections: from Military Experiments to Current Practice” Clin Microbiol Rev. 24:4 (2011 Ekim) 755–791 (erişim 15.09.2020)
  6. Answers In Genesis  ”Microbes by Design, Example 2, Serratia marcescens” (erişim 15.09.2020) https://answersingenesis.org/biology/microbiology/microbes-by-design-example-2-serratia-marcescens/
  7. Antimicrobe. “Serratia marcescens : Masquerader of Blood.” Erişim 15 Eylül, 2020 http://www.antimicrobe.org/h04c.files/history/serratia.asp
  8. Scientific American. “Miraculous Microbes: They Make Holy Statues “Bleed”–and Can Be Deadly, Too”  Erişim 15 Eylül, 2020 https://www.scientificamerican.com/article/serratia-marcescens-bacteria-holy-statues-bleed/
  9. Wikipedia. “Serratia marcescens” Erişim 15 Eylül, 2020 https://en.wikipedia.org/wiki/Serratia_marcescens
  10. Wikipedia. “Corporal of Bolsena” Erişim 15 Eylül, 2020 https://en.wikipedia.org/wiki/Corporal_of_Bolsena
  11. Wikipedia. “Prodigiosin” Erişim 15 Eylül, 2020 https://en.wikipedia.org/wiki/Prodigiosin
  12. Wikimedia Commons. “The Mass at Bolsena” Erişim 15 Eylül, 2020 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Massatbolsena.jpg
  13. Wikimedia Commons. “Serratia marcescens” Erişim 15 Eylül, 2020 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Serratia_marcescens.jpg
  14. Wikimea Commons. “The Last Supper” Erişim 15 Eylül, 2020 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Last_Supper_-_Leonardo_Da_Vinci_-_High_Resolution_32x16.jpg
  15. Wikimeda Commons. “Bloody bread – Serratia marcescens in action” Erişim 15 Eylül, 2020 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bloody_bread_-_Serratia_marcescens_in_action.JPG
  16. Wikipedia. “Son Akşam Yemeği (tablo)” https://tr.wikipedia.org/wiki/Son_Ak%C5%9Fam_Yeme%C4%9Fi_(tablo)
  17. Wikipedia. “The Mass at Bolsena” Erişim 15 Eylül, 2020 https://en.wikipedia.org/wiki/The_Mass_at_Bolsena
  18. Wikipedia. “Eucharist” Erişim 15 Eylül, 2020  https://en.wikipedia.org/wiki/Eucharist
  19. Wikipedia. “Operation Sea-Spray” Erişim 15 Eylül, 2020 https://en.m.wikipedia.org/wiki/Operation_Sea-Spray

Burcu Cengiz

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencisi

4 thoughts on “Mucize mi, Lanet mi?

  • 30 Eylül 2020 tarihinde, saat 11:40
    Permalink

    Yine çok güzel bir yazı olmuş. Okurken gerçekten hoşuma gitti . Her zamanki gibi bir sonraki yazını heyecanla bekliyorum Burcucum 🙂

    Yanıtla
  • 30 Eylül 2020 tarihinde, saat 16:53
    Permalink

    Yazın yine senin de bahsettiğin kelime gibi: ”prodigiosin”. Cevaba da mucize derim.

    Yanıtla
  • 26 Ekim 2020 tarihinde, saat 00:09
    Permalink

    ”Tüm bu hikayelerin ortak bir noktası var ama ne?” diye düşünürken gizemin çözülmesi kısmında sorumun cevabına gayet açık bir biçimde, bilimsel bir kanıtla ulaştım. Farklı kategorileri değindiğin ilginç ve öğretici bir yazı olmuş. Teşekkür ederiz Burcu :))

    Yanıtla

ece için bir cevap yazın Cevabı iptal et

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.