SOYUMUZ DNA’DA MI GİZLİ?
En insani dürtülerden biri geçmişini merak etmektir. Nesilden nesile aktarılan değerli hatıralar, eski fotoğraflar, dergiler ve hikayeler insanın kimliği oluşturan yapılardan bazılarıdır .’’Nereliyim?’’ sorusunun kökü Afrika’ya dayansa da bir insanın atalarının nerelerden geldiğini bilmek kişinin hayatına yeni bir parça katarak benliğine dair yeni bir bakış açısı kazandırır. Bu konu hakkında yakın atalarımızdan örneğin anneannelerimizin bilgilerinden kabaca bir fikrimiz olsa da bu yüzyıllarca biriken bilgileri taşımak için yeterli güçteki bir kaynak değildir .Peki kendimiz hakkında yıllarca birikmiş bu bilgilerin bize sunulması vaadinde sonuç ne olur?
DNA’NIN GEÇMİŞE TUTTUĞU IŞIK
Kişisel ataların belirlenmesi için farklı etnik gruplardan hem güncel hem de tarihi genom örneklerini bireyin genomunda belirli bölgeleri karşılaştıran DNA tabanlı soy DNA testi kullanılır.
SOY DNA TESTLERİ NASIL ÇALIŞIR?
Soy DNA testi geleneksel olarak mitokondriyal DNA (yalnızca kadınlar tarafından aktarılan ve 1 anneden gelen atanın kökenini yansıtan) ve Y kromozom DNA’sı (yalnızca babadan oğula aktarılan ve 1 baba atasının kökenini yansıtan) için yapılır. Daha kapsamlı bir ata değerlendirmesi her iki ebeveynden miras kalan yarım milyon veya daha fazla otozomal varyant (tek nükleotid varyantları [SNV’ler])test edilerek yapılabilir. Test sırasında bireyde alınan DNA varyantı dünyanın dört bir yanından örneklenen referans popülasyonlarındaki bu varyantların sıklıklarıyla karşılaştırılır. Her bir coğrafi bölgeden kaynak alan SNV’lerin yüzdesini hesaplayarak, bireyin soyunun bu bölgelerden her birine ne kadar benzerlik gösterdiği tahmin edilir. Soy DNA testler farklı şirketler tarafından temin edilmekte ve her şirketin aalgoritması, kullandıkları referans grubu farklı olabilir aynı zamanda referans gruplarının sürekli değişmesi farklı şirketlerin testlerinin farklı veriler vermesi ile sonuçlanabilir.
PİYASADAKİ DNA TESTLERİ
Piyasadaki en popüler DNA soy kitleri arasında genomik şirketi olan AncestryDNA vebiyoteknoloji şirketi olan 23andMe tarafından satılan kitler bulunmaktadır. Bu şirketlerin kitlerinin fiyatı 100 ila 300 dolar arasında değişmekte ve bizlere soyumuz belirlemenin yanında kişisel özellikler (yükseklik korkumuz veya sevdiğimiz yemek) hakkında da bilgi sunduklarını iddia etmektedirler.
Dynamic DNA Laboratories gibi bazı şirketler soy tahmini yanı sıra beslenme ve fitness ihtiyaçlarınız hatta esrar ürünlerine toleransınız hakkında bilgi verebileceklerini iddia etmektedir.
Tartışma yaratan ünlü genetikçi George Church tarafından kurulan Nebula Genomics, 300 $ karşılığında genomunuzun yüzde 100’ünü (tüm 6.4 milyar baz çiftini) sıralamayı ,1000$ a ise piyasadaki en doğru kapsamlı DNA testi olduğunu iddia ettikleri testi uygulamayı halka sunuyor. Bu iddiaların yanında 1.000 dolarlık kiti 300 dolarlık kitlerden tam olarak daha doğru yapanın ne olduğu ve tüm genomunuzun dizilenmesinden hangi ek bilgilerin toplanabileceği belirtilmemiştir.
HATA ORANI
Biyoetik uzmanı ve California San Diego Üniversitesi Empati ve Teknoloji Merkezi’nde müdür yardımcısı olan Dr. Ramya Rajagopalan, her şirketin kendi genetik veri tabanına sahip olduğunu ve bunların hiçbiri kapsamlı veya eksiksiz olmadığını, bu veri tabanlarının hiçbiri insan genomundaki tüm küresel çeşitliliği yakalamadığı söylüyor. Bunun nedenlerinden biri birçok insan nüfusunun tarihleri boyunca önemli ölçüde göç etmesidir. Bu nedenle günümüz örnekleri, geçmişte bir bölgenin sakinlerinin statik ve potansiyel olarak yanlış bir tasvirini temsil eder. Ata terimi bile çeşitli yorumlara tabidir ve coğrafi, tarihi, kültürel veya dini tanımlara dayandırılabilir. Bu nedenlerden dolayı, bir kişinin genetik atasını yorumlamada hata veya belirsizlik ile karşılaşılabilir.
Farklı bir hata nedeni ise veri tabanında kullanılan verilerin sahipleri olan kişiler kendi soylarını kendi bilgilerince belirtmesidir. Bu insanlar ailelerinin nereden geldiğini bildiklerinden oldukça emin olabilirler, ancak bu mükemmel bir ölçü değildir.
Göz önünde bulundurulması gereken başka bir neden ise soy DNA testleri, soy ağacınızdaki her bir üyenin nerede yaşadığını söylemez. Bunun yerine, size DNA’larının ne kadarını miras aldığınızı söylerler. Bunun nedeni DNA’nın yarısının anneden yarısının babadan alınışıdır. Örneğin melez bir baba çocuğuna ailesinin bir tarafından miras aldığı tüm genleri aktarmayabilir, aynı anne ve babaya sahip olan kardeşlerin DNA soy hizmetlerinden farklı raporlar almasının nedeni budur.
SONUÇ OLARAK
Genetik soy testi, bir bireyin atalarının coğrafi kökenleri hakkında bilgi sağlayabilir ve ayrıca bazı kalıtsal koşullar için risk değerlendirmesine yardımcı olabilecek bazı bilgiler sağlayabilir. Bununla birlikte, soy ve hastalık arasındaki ilişkiler dolaylıdır ve soy ölçümü hataya tabidir. Test , zaman içinde popülasyonların göç etmesi ve karışmasından dolayı hatalı sonuç verebilir.
KAYNAKLAR
https://www.nature.com/articles/461697b
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8202415/
https://www.popularmechanics.com/science/health/a40081344/how-do-dna-test-kits-work/
